Constantine Ktistopoulou

Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος ήταν έλληνας νομικός, μελετητής και δοκιμιογράφος. Είχε σημαντική συμβολή στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β.

Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος,Κωστής για τους φίλους, του γεννήθηκε το 1891 στο Αιτωλικό. Από μικρός είχε μια ιδιαίτερη έφεση στα γράμματα και τη γνώση στην ευρύτερη δυνατή της έννοια.Διετέλεσε οικονομικός αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος από το 1910 μέχρι το 1926. Κατά το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας του 1916, φιλελεύθεροςαυτός, βρέθηκε ανάμεσα στα στελέχη της ιστορικής «Τριανδρίας» στη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα φοίτησε και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου το 1923 πήρε το πτυχίο του.

Στη διάρκεια των ετών 1926-28 κατείχε τη θέση του Γραμματέα του Προέδρου της Δημοκρατίας ναύαρχου Παύλου Κουντουριώτη. Από το 1928 μέχρι το 1953 υπηρέτησε ως υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδας. Υπήρξε πατριώτης: κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής του προσφέρθηκε προαγωγή στη Τράπεζα την οποία δεν αποδέχθηκε επειδή η χώρα πέρναγε ημέρες δουλείας, όπως δήλωσε, γραπτά μάλιστα. Αργότερα χρησιμοποίησε τις διεθνείς γνωριμίες του για την προώθηση των ελληνικών θέσεων στο Κυπριακό.

Μετέφρασε την «Ιστορία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου» του Ουίνστον Τσόρτσιλ, τους «Μεγάλους Μύστες» του Schure(εκδόσεις Ελευθερουδάκη),και το «Σοσιαλισμός και Κοινωνία» του MacDonald για τις ίδιες εκδόσεις. Υπήρξε μόνιμος συνεργάτης για πολλά χρόνια του «Οικονομικού Ταχυδρόμου», έγραψε μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και την Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη.

Ασχολήθηκε με τη μελέτη των ανατολικών γλωσσών, ενώ από το 1928 με προτροπή του γλωσσολόγου Μιχαήλ Δέφνερ άρχισε να μελετάειτις κρητομυκηναϊκές γραφές. Για το θέμα αυτό έγραψε πολλά άρθρα σε μεγάλα ξένα επιστημονικά περιοδικά. Το πρώτο άρθρο του 1945έτυχε πολλών και ευμενών κριτικών, όπως και τα επόμενα 1949 - 1951 – 1953 – 1955 κλπ. Οι εργασίες του Κτιστόπουλου, όπου είναι φανερή η γνώση του των μαθηματικών, συνίστατο στο να παρουσιάζει τα δεδομένα των αναλύσεών του χωρίς κανενός είδους εξωεπιστημονικές προκαταλήψεις. Ο Κτιστόπουλος συμμετείχε από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 στη συντακτική ομάδα έκδοσης του εγκυρότατου περιοδικού «Kadmos» το οποίο ειδικεύεται στην προελληνική και πρώιμη ελληνική επιγραφική. Η διεύθυνση του περιοδικού το 1971, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των ογδόντα χρόνων του, εξέδωσε προς τιμή του το ευρετήριο των πρώτων δέκα τόμων του.

Επίσης ο Κτιστόπουλος διετέλεσε για πάνω από μία εικοσαετία μέλος του Δ.Σ. της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, τον κανονισμό της οποίας ως νομικός είχε ανασυντάξει. Υπήρξε αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου καθώς και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων. Έγραψε ποιήματα και ένα θεατρικό έργο το οποίο βραβεύτηκε.

Πέθανε γαλήνιος και το 1977.

Στην προσπάθεια ανάγνωσης των κρητομυκηναϊκών γραφών αναμίχθηκε ένα πλήθος ανθρώπων, ειδικών και ερασιτεχνών, αρμοδίων και μη αρμοδίων. Αυτοί που ξεχώρισαν εκτός από τον Μάικλ Βέντρις, τον άνθρωπο του τελικά αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β,είναι α) Ο Έμμετ Μπέννετ με την προσωπική αντιγραφή των χαρακτήρων της Γραμμικής Β, β) Η Άλις Κόμπερ που ήταν εκείνη που πίστεψε ότι μόνο με αυστηρή ανάλυση των κειμένων μπορούσε να αναμένεται κάποια πρόοδος,γι’ αυτόκαι αρνήθηκε να ακολουθήσει το Βέντρις στα πετάγματα των εμπνεύσεών του και ήταν η μόνη που δεν του απάντησε στα γράμματά του και γ) Ο Κωστής Δ. Κτιστόπουλος, ο οποίος και πριν ακόμα από τον Κόμπερ πίστεψε ότι μόνο η εξαντλητική στατιστική ανάλυση των διαθεσίμων κειμένων μπορεί να φέρει κάποιο αποδεκτό αποτέλεσμα.

Ο Κτιστόπουλοςήταν ο μόνος Έλληνας που απάντησε στο ερωτηματολόγιο του Βέντρις και από τις απαντήσεις σε αυτό συντέθηκε το «Mid-Century Report»(Έκθεση στα μέσα του αιώνα για τις γλώσσες του μινωικού και μυκηναϊκού πολιτισμού). Η συμβολή του Κτιστόπουλου στην «κοινή» προσπάθεια προκύπτει και από τη συχνή και ιδιαίτερη μνεία που κάνει σ’ αυτόν ο Βέντρις στις σημειώσεις του και από την αλληλογραφία των δύο ανδρών.

Μετά την ανακοίνωση της αποκρυπτογράφησης, οι ενδιαφερόμενοι για την μυκηναϊκή επιγραφική άρχισαν να οργανώνονται. Ο Κτιστόπουλος ήταν ο μόνος Έλληνας που δικαιωματικά κλήθηκε για να συμμετάσχει στο διεθνές συνέδριο που έλαβε χώρα στο προάστιο του Παρισιού Gif-sur-Yvette από 3 έως 7 Απριλίου 1956. Συμμετείχε μάλιστα με δύο σημαντικές ανακοινώσεις: η μία με τίτλο Changements de terminaison en lineaire B (Μεταβολές καταλήξεων στη Γραμμική Β), και η άλλη Relations entre lineaire A et lineaire B (Σχέσεις μεταξύ Γραμμικής Α και Β).Για την σπουδαιότητα του συνεδρίου αρκεί να αναφέρουμε ότι εκείνοι που συμμετείχαν, καθηγητές, υφηγητές, διδάκτορες, διέπρεπαν ή διέπρεψαν αργότερα ο καθένας στον τομέα του. Οι μόνοι που δεν διέθεταν κάποιο πανεπιστημιακό τίτλο έστω κάπως σχετικό με το αντικείμενο, ήταν ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής Βέντρις που ήταν αρχιτέκτονας -από σχολή μάλιστα μη πανεπιστημιακή- και ο Κτιστόπουλος, πτυχιούχος νομικής. Γι αυτό ο Βέντρις αισθάνονταν με τον Κτιστόπουλο μεγαλύτερη οικειότητα απ’ ότι με τους άλλους επαγγελματίες φιλόλογους. Ο Βέντρις συνομιλούσε με τους υπόλοιπους συνέδρους στη γλώσσα τους με τον καθένα, ενώ με τον Κτιστόπουλο στα νέα ελληνικά τα οποία στο μεταξύ είχε μάθει.

Τη συμβολή του Κτιστόπουλουστην όλη προσπάθεια της αποκρυπτογράφησης τονίζουν με ειλικρίνεια οι Βέντρις και Τσάντγουικ, αναφέρεται μάλιστα σε όλα τα βιβλία και άρθρα που αναφέρονται στην ιστορία της αποκρυπτογράφησηςτης Γραμμικής Β . Στη χώρα του μόνοέμεινε άγνωστος ο Κτιστόπουλος, γιατί η αυτοπροβολή ήταν έξω από το σπάνιο χαρακτήρα του, ενώ οι εξ καθέδρας αποσιώπησαν τη συμβολή του. Χαρακτηριστικό της σοβαρής προσπάθειάς του είναι ότι από διαφορετικούςδρόμους με το Βέντρις έφτασε στο ίδιο σχεδόν αποτέλεσμα.

Τον καιρό που ο Βέντρις ανακοίνωσε την αποκρυπτογράφησή του και τη φωνητική ταύτιση των όσων συμβόλων της Γραμμικής Β είχε ταυτίσει,ο Κτιστόπουλος είχε καταλήξει στις ίδιες περίπου αξίες με το Βέντρις για το ¼ περίπου των συμβόλων.

Πηγές

Α. Robinson«Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β.» εκδόσειςΠατάκη, από το περιεχόμενο, στην ελληνική έκδοσή του, παράρτημα: «Μάικλ Βέντρις και Κ.Δ. Κτιστόπουλος» του Χαράλαμπου Ε. Μαραβέλια.

Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει για τον ΚΩΝΣ. Δ. ΚΤΙΣΤΟΠΟΥΛΟ

Δέκα έξι μήνες μετά το θάνατο του Κ.Δ. Κτιστόπουλου, ο Ι.Μ.Π. σημειώνει για τοναγαπητό φίλο και συμπατριώτη του, στην «Ευθύνη»*, περ. του 1979 τα εξής:

«Στον τόπο μας η αγνωμοσύνη προς τους ανθρώπους που ξοδεύονται με τυφλή αφοσίωση έχει καταντήσει θεσμός, δεν προφτάνουν να κλείσουν το έργο τους, και τους καταβροχθίζει η πιο αδυσώπητη σιωπή. Κάτι τέτοιο έχει συμβεί και με τον Κ.Δ. Κτιστόπουλο, αυτό το θαυμαστό υπόδειγμα ασταμάτητης και ζωντανής μελέτης και μάλιστα στα βαθύτερα και καρποφόρα θέματα της επιστήμης. Η γνωριμία μου μαζί του στάθηκε μια σωστή ευλογία για μένα, νεώτερό του κατά δέκα χρόνια. Γεννηθήκαμε και οι δυο στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγιού στις αρχές του αιώνα και περάσαμε τα πρώτα μας χρόνια μέσα σε πολλές ταλαιπωρίες – τα χρόνια, θέλω να πω της μικρασιατικής εκστρατείας και όλων των φοβερώνγεγονότων που ακολούθησαν. Μου έκαμε ευθύς εξ αρχής βαθύτατη εντύπωση η πολυμάθειά του, ο φανατισμός του για τα γράμματα, καθώς εκείνου του νεαρού σπουδαστή που εβιογράφησε ο Καβάφης «παιδί φανατικό για γράμματα». Έτσι επρόβαλε και ο Κ.Δ. Κτιστόπουλος ανάμεσά μας: αδηφάγος μελετητής και ακαταπόνητος συλλέκτης πληροφοριών από τα πιο δύσβατα εδάφη. Είταν ήδη ένας σοφός αξιωματικός της οικονομικής υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, κατά την εποχή του μεγάλου διχασμού, που εταλαιπώρησε τόσο το δύσμοιρο τούτο τόπο. Όταν έγινε το Κίνημα του 1917, βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, φιλελεύθερος, ανάμεσα στα στελέχη της ιστορικής τριανδρίας, που έφερε την Ελλάδα, με το Βενιζέλο επικεφαλής, προς το μέρος των λεγομένων τότε «συμμάχων». Στο αναμεταξύ γράφτηκε στη νομική σχολή. Πήρε το πτυχίο του στα 1923. Ανάμεσα στα 1926 και 1928 γραμματικός του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Με πήρε και μένα σιμά του κ’ έτσι μπόρεσα κ’ έζησα τον ηρωικό εκείνο ναύαρχο μέσα στο απίθανο περίγυρό του. Έπειτα έγινε υπάλληλος στην «Τράπεζα της Ελλάδος», μεταφράζοντας συνάμα άρθρα από αγγλικά οικονομικά περιοδικά, μετάφρασε και τους «Μεγάλους μύστες» του Εδουάρδου Συρέ και το «Σοσιαλισμό και την Κοινωνία» του Μακ Ντόναλντ. Αυτό ήταν ένα τμήμα μονάχα από την πνευματική του δραστηριότητα. Γιατί, παράλληλα, αφοσιώθηκε και σε σπουδές άλλες πλατύτερες και βαθύτερες. Κατάπληξη προκαλούσε και η γλωσσομάθειά του, νομίζω, πως, αν πούμε πως ήξερε τις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, και όχι μόνο να τις διαβάζει και να τις ερμηνεύει, αλλά και να τις γράφει, δε θα πέσουμε έξω. Αργότερα αφοσιώθηκε και στη σπουδή των ανατολικών γλωσσών. Η μινωική γραφήστάθηκε το μεγάλο πάθος της ώριμης ηλικίας του. Συναμιλλήθηκε με το διάσημοΒέντρις. Οι ξένοι τον πρόσεξαν πολύ περισσότερο από τους συντοπίτες του. Ξένες αρχαιολογικές εταιρείες τον έκαμαν μέλος τους. Φυσικά δεν τον αγνόησε και ο τόπος του. Άλλ’ έχει ιδιαίτερη σημασία η φήμη του ανάμεσα στους ξένους επιστήμονες. Έγραψε λίγα, αλλ’ ουσιωδέστατα. Ανήκε όχι σ’ εκείνους που γράφουν για να γράφουν, αλλά σ’ εκείνους που έχουν κάτι να πουν, όπως λέει ο Σοπενχάουερ.Αναφέρω το κυριότερο μελέτημά του: «Συμβολή στο πρόβλημα της μινωικής γραφής» (1945), «Το μινωικό αίνιγμα» (1940), «Πρώτες παρατηρήσεις στις επιγραφές της Πύλου» (1951), «Αναζητήσεις στις μινωικές λέξεις» (1952), «Στατιστικά στοιχεία από τις μινωικές λέξεις», ένα μελέτημα περί του δίσκου της Φαιστού και μυκηναϊκέςμελέτες – μια εντύπωση για τις σχέσεις ανάμεσα στη γραφή Α. και στη γραφή Β». Πέθανε στις 7 του Οχτώβρη του 1977. Ο W.C. Brice που τον νεκρολόγησε στο περιοδικό «Κάδμος» του Βερολίνου και της Νέας Υόρκης παρουσιάζει με λίγα λόγια και τον άνθρωπο και τον οικογενειάρχη και το συνομιλητή και τον αγνότατο φίλο, που ολόκληρη η ζωή του είταν προσανατολισμένη στα υπερούσια και όχι στις μικρότητες και στις ρυπαρότητες και τις βαναυσότητες των πολλών ανθρώπων. Ο Κ.Δ. Κτιστόπουλος υπήρξεν ένας σωστός lachende philosoph, καθώς ονόμασαν το Δημόκριτο».

• Σημείωση: Το κείμενο του Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου που δίνει σημαντικότατα στοιχεία για τον Κ.Δ.Κ.δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ευθύνη» τεύχος 86/ 2ος /1979 σελ. 93. Υπάρχει στο αρχείο της εφημ. ΝΕΑ του Αιτωλικού».

Ο Κτιστόπουλος έμπρακτα, δεν διεκδικεί δάφνες ποιητή. Το ποιητικό του έργο, αριθμητικά περιορισμένο, δεν το είχε σε… «πρώτη θέα». Έγραφε τα ποιήματά του με την προσοχή και την επιμέλεια που τον χαρακτήριζεσ’ ένα τετράδιο της εποχής με χοντρό εξώφυλλο. Όλα κι όλα μας άφησε περίπου πενήντα ποιήματα.Γνωρίζοντας τον χαρακτήρα του, από τις περιγραφές που μου έγιναν, την σεμνότητα και την ταπεινοφροσύνη του ανθρώπου, τολμώ να υποθέσω ότι ο Κωστής λογάριαζε τα ποιήματά του ωσάν«σημειώσεις»ιδιαίτερα προσωπικών στιγμών. Τις ξεχωρίζω σε στιγμές υπαρξιακής αγωνίας, συναισθηματικής φόρτισης ή και… πολιτικής έντασης.Το τελευταίο ίσως σαςπαραξενέψει,όμως ο Κτιστόπουλος ήταν πολιτικοποιημένος, συνειδητοποιημένος δημοκράτης. Αυτό φαίνεται από την πορεία του, από την συμπεριφορά του, και από τις σκέψεις του τις οποίες πέρασε σε μερικά από τα λιγοστά ποιήματα που μας άφησε. Στο ποίημά του «Η καταδίκη» αναφέρεται στην καταδίκη και το θάνατο του Σωκράτη, η οποία ουσιαστικά ήταν πολιτική πράξη,επιλογή που θεωρώ ότι δεν είναικαθόλου τυχαίαΌπως τυχαίο δεν είναι και το θέμα του δεύτερου ποιήματος «Επιτύμβιον» που σας παραθέτω πιο κάτω, αναφέρεται στον πόλεμο που έγινε στις αρχές του περασμένου αιώνα για τον έλεγχο των κοιτασμάτων πετρελαίου της Μέσης Ανατολής από τους αγγλογάλλους. Ό,τι δηλ. έγινε από τους… Αμερικανούς στις μέρες μας.Είναι φανερή εδώ η πολιτική διάθεση, η φόρτιση του Κτιστόπουλουκαι η διαχρονικότητα του μηνύματός του. Είναι και τα δύο ποιήματα επίκαιρα, θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι γράφτηκαν μόλις… χθες. Όπως επίσηςπρέπει να επισημανθεί η απλή γραφή καιο καθαρός του λόγος, αλλά και η προσπάθειά του να κρατηθεί στην ποιητική φόρματης προπολεμικής εποχής, πράγμα που κατορθώνει χωρίς πολλές απώλειες.

Η καταδίκηΤους θέριζε τους φαύλους η αλήθειασοφότατε, απ’ το στόμα σου σπαρμένη∙να σοφιστεύεις θέλαν παραμύθιατο άδικο πώς μπορεί δίκαιο να γένειπώς της πατρίδας άξιοι κυβερνήτεςτου λόγου και της πράξης οι αλήτεςΨυχών η διδαχή σου χωνευτήρι.«Σε θάνατο, γιατί μας …διαφθείρει!»

«Ποιος απ’ τους δυο καλύτερα τραβάει;»

-γλυκά ρώτησε ο δίκαιος∙ και πάειτο κώνειο γελαστός να πιει ο πρεσβύτης.Μα η σκέψη του όλο ζει∙ κι οι θησαυροί της.

ΕπιτύμβιονΈφηβοι Αγγλογάλλοιπου υπερασπιστήκατετα ιερά βαλάντιαμεσ’ στης φωτιάς την κόλασηκαι του θανάτου.

Ο Μαμμωνάς σας άρπαξεναπ’ το φως, απ’ την άμιλλαστα έργα της ειρήνης∙και στον Μολώχ σας έριξαντων μερισμάτων.

Είν’ ένδοξος ο πόλεμοςυπέρ των πετρελαίων∙γι αυτό και οι κυβερνήτες σαςθα σας γράψουν σε στήληνεπιτυμβίαν:

«Όταν κανείς πεθαίνειγια ευγενή προκοίλιαλαμβάνει μέγαν έπαινοναπ’ όλους τους δημίουςτης νεολαίας».

Αναμφίβολα ο Κωστής Κτιστόπουλος είναι λυρικός ποιητής, χωρίς καμία, μα καμία λυρική έπαρση. Η ποίησή του είναι απλή, ο λυρισμός τουέχει γεύση μελιού: είναι ανεπιτήδευτος, καθαρός, έχει τη δύναμη του φυσικού, του πηγαίου είναι τρυφερός και γαλήνιος:ενός ανθρώπου που ψάχνεται, που αγωνιά αλλά που συγχρόνως πιστεύει ότι ο «αναμενόμενος» θάνατοςείναι «σοφός»! κι αυτό σημαίνει ότι δεν είναι τυχαίος, ότι έχει σκοπό έχει λόγο. Ο Θεός όλα «εν σοφία εποίησε»…όλα είναι σε Τάξη. «Θ’ ρθεις ανένδοτος, σοφός, μυστηριώδης». (Από το ποίημα «Ανθρώπινον») Φοβάται διότι είναι μυστηριώδης και ανένδοτος, γαληνεύει όμως γιατί έχει «λόγο», έχει σοφία.Σημειώνω ότι κατά τον Πλάτωνα η φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου.Ο Κτιστόπουλος ήταν αδηφάγος μελετητής,και άριστος μαθηματικός, μάλιστα είχε προβλέψει (κατά κάποιο τρόπο) την ημερομηνία θανάτου του: Έλεγε στη νύφη του«Να ξέρεις, η ημερομηνία του θανάτου μου θα έχει πολλά εφτάρια», «μα πως το ξέρεις;» ρωτούσε εκείνη, «Είναι περίπλοκο, πώς να σου εξηγήσω» της απαντούσε. Έφυγε στις 7.10.1977! Στη βιβλιοθήκη του υπάρχουν βιβλία σε πέντε διαφορετικές γλώσσες, ό,τι κυκλοφορούσε το αγόραζε, η γνώση του ήταν βαθιά ιδιαίτερα στις αρχαίες γραφές, στηνιστορία, στις αρχαίες θρησκείες και τα διάφορα μυστήρια. Φαίνεται ότι αυτή η γνώση δεν θόλωνε το νου του, αντίθετα ξεκαθάριζετη σκέψη του, ενίσχυε αυτά που πίστευε, από τα οποία δεν ξέφευγε.Στην υπαρξιακή του αναζήτηση κράτησε στήριγματην Πίστη του στο Θεό: όλα εν σοφία εποίησε.Ήταν«βαθύτατα θρησκευόμενος», όχι όμως θρησκόληπτος,η πίστη του έδινε εσωτερική αρμονία, οι δε Χριστιανικές αξίες ήταν κανόνας στη ζωή του. Πιστεύω ότι αυτή η γλυκύτητα, η γαλήνη και η απλότητα πηγάζει ακριβώς απ’ την εσωτερική αρμονία που του έδινε η χωρίς υποκρισίαΧριστιανική πίστη του.Στα ποιήματα: «Απόψε»,«Αγροτικό»,όπως και στο «Μουσικήνποίει» μετα οποία κλείνω το αφιέρωμα στον Κωστή Κτιστόπουλο,είναι φανερή η εσωτερική μοναξιά του, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μια μοναξιά που φρόντιζε να κρύβει με το χαμόγελο και να την μοιράζεται μόνο με το… τετράδιό του.Στο«Απόψε», η μοναξιά τουαναφέρεται στην απουσία ενός ιδιαίτερα αγαπημένου του προσώπου, μάλλον της μητέρας του, είναι ένα πρόσωπο γλυκό, αγαπημένο που αναπολεί με λαχτάρα, μια μορφή που του είναι παρηγοριά. Στο «Αγροτικό», το μέγεθος της κρυφής μοναξιάς του,αναδεικνύεται μέσα από την άδηλη σύγκριση με τον πολυβότανο κάμπο, τον Γαλαξία και την ξανθήν ημέρα. Ενώ η επιλογή της στιχομυθίας με το φιλέρημο και φοβισμένο πουλί, υπογραμμίζει την μοναξιά αλλά συγχρόνως αναδεικνύει την ταπεινοφροσύνη του ανθρώπου και το σεβασμό του στη Δημιουργία.Η απλότητα του λόγου και της γραφής του μεγιστοποιεί το μέγεθος της σύγκρισης και τασυναισθήματα. Ο μειλίχιος λυρισμός του είναι διάχυτος, λάμπει αλλά δεν σαλπίζει…Ενώ στο «Μουσικήν ποίει» (Ενάτη Συμφωνία: το αποκορύφωμα τηςμουσικής δημιουργίας του Μπετόβεν, του απελευθερωτή της μουσικής από την τυραννία των ως τότε κλασσικών σχημάτων και της «παραδοσιακής φόρμας»), μας φανερώνει όχι μόνο ότι ο Κωστής ήταν λάτρης και γνώστης της κλασσικής μουσικής, αλλά και ότι διέκρινε σ’ αυτή ότι υπήρχε ένα μοναδικό, του δημιουργού της, μήνυμα: («των προφητών σου η θεϊκή μανία»). Πιστεύω ότι η μουσική ήταν η οδός τηςαπόδρασής του: «Ευτυχισμένος κείνος που σε νοιώθει»……

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΝΑναμενόμενε, θα’ ρθεις…Να πω, πως σε γυρεύω;Όχι! Δεν είμαι υποκριτήςτα ωραία πράγματα της γηςμου αρέσει να χαϊδεύω,με την καρδιά και με το νου να ζω και να μαθαίνωάνθρωπος είμαι, τίποτε για με δεν είναι ξένο.Αλίμονο! Είναι της ζωής γλυκιά η πνοή και ευώδηςμα εσύ θα΄ ρθεις ανένδοτος, σοφός μυστηριώδης

Μουσικήν ποίειΕυτυχισμένος κείνος που σε νοιώθει…Λαχτάρες, πίκρες, φαντασίες, πόθοιΚάθε χαρά του ανθρώπου κι αγωνίαΣτους ιερούς ρυθμούς σου, ΑρμονίαΧρώμα, παλμό κι όψιν αιώνια παίρνει.Σε κόσμους άλλους τους πιστούς σου φέρνειΤων προφητών σου η θεϊκή μανία.Άστραψε φως: η ενάτη Συμφωνία!

• Το τετράδιο με τα ποιήματα του Κ.Δ.Κ. το εμπιστεύθηκε για λίγο χρόνο ο Δημ. Κ. Κτιστόπουλος γιός του Κ.Δ.Κ. στονκ. Σπύρο Χ. Κοτσάφτη, ο οποίος τα παρέθεσε εδώ.
• Επίσης όλα τα κείμενα του κου Σπύρου Χ. Κοτσάφτη για τον Κ.Δ.Κ. τα οποία χρησιμοποίησε στο παρόν άρθρο έχουν δημοσιευθεί και στην εφημ. «ΝΕΑ του Αιτωλικού» το 2005.