Bernard Zakrzewski

Michał Bernard Zakrzewski, poprzednio Bernard Hieronim Krawiec, przybrane nazwisko Michał Zakrzewski, ps. „Hipolit”, „Oskar” (ur. 14 października 1907 w Granowcu, pow. Ostrów Wielkopolski, zm. 4 maja 1983 w Warszawie) – kapitan Armii Krajowej.

Był synem Józefa (nauczyciela) i Weroniki Lehmann. Uczył się od 1919 w państwowym gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu, w którym otrzymał w maju 1927 świadectwo dojrzałości. Musiał od 1924 po śmierci ojca łączyć naukę z pracą zarobkową. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego od 1927 i w październiku 1931 uzyskał dyplom. W Poznaniu odbył aplikację sądową i od lipca 1934 był asesorem oraz pełnił obowiązki podprokuratora Sądu Okręgowego w Gdyni. Od listopada 1936 był podprokuratorem Sądu Okręgowego w Pińsku. Mieszkał w czasie okupacji w Warszawie pod nazwiskiem Michał Zakrzewski przy ul. Okólnik 11. W Zarządzie Nieruchomości Zarządu Miejskiego był formalnie zatrudniony jako administrator.

W listopadzie 1939 był wciągnięty do konspiracji przez Marię Strońską i majora Wacława Berkę. Był początkowo referentem bezpieczeństwa (techniki konspiracyjnej) w Oddziale II KG Związku Walki Zbrojnej, a po aresztowaniu majora Mariana Włodarkiewicza został w kwietniu 1941 mianowany szefem Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG ZWZ-AK. Kierował aż do rozwiązania AK utworzonym wówczas pionem kontrwywiadu na szczeblu KG, który przy znacznym udziale Zakrzewskiego rozrósł się do szeroko rozbudowanego kilkusetosobowego aparatu. Używał pseudonimu „Oskar”, a od początku 1944 „Hipolit”. Rozkazem L.41/BP z 30 kwietnia 1942 awansowany na stopień porucznika czasu wojny. Wchodził w lipcu 1943 w skład utworzonego Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Brał udział w odprawach KG AK, podczas których przedstawiał tzw. referaty bezpieczeństwowe. W grudniu 1943 po serii wsyp w Oddziale II KG otrzymał szerokie pełnomocnictwa decydowania we wszystkich sprawach związanych z bezpieczeństwem bez kontrasygnaty szefa Oddziału II KG.

Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Rozkazem L. 498/BP z 2 października awansowany na stopień kapitana czasu wojny ze starszeństwem z dniem 30 września 1944. Opuścił Warszawę razem z ludnością cywilną po kapitulacji oddziałów powstańczych. W Ursusie był osadzony w obozie przejściowym, ale zbiegł z transportu do Rzeszy. Kontynuował działalność konspiracyjną w AK, a po jej rozwiązaniu działał od kwietnia do lipca 1945 w Delegaturze Sił Zbrojnych. Przeniósł się w sierpniu tego roku do Łodzi i podjął pracę w Głównym Dziale Transportu „Społem”. W nocy z 23 na 24 stycznia 1946 został aresztowany, a po umorzeniu postępowania przez Naczelną Prokuraturę Wojskową został zwolniony z więzienia 4 lutego 1947. Powrócił do pracy w „Społem” i wraz z tym przedsiębiorstwem przeniósł się w maju tego roku do Warszawy. Został jednocześnie wpisany na listę adwokatów w grudniu 1947. W Głównym Dziale Transportu „Społem”, które w 1948 przekształcono w Przedsiębiorstwo Spedycyjne Państwowo-Spółdzielcze „Spedytor” pracował jako kierownik działu planowania, później działu administracyjnego, aż wreszcie jako radca prawny. 28 stycznia 1949 został ponownie aresztowany i wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy z 4 marca 1954 skazany na 15 lat więzienia. Skreślony w styczniu 1952 z listy adwokatów. Na mocy amnestii złagodzono mu karę w kwietniu 1956 do 8 lat więzienia, a 5 maja tegoż roku został zwolniony i zrehabilitowany postanowieniem Sądu Najwyższego z 13 grudnia 1956. Rzecznik Głównej Komisji Arbitrażowej od stycznia 1957, a od sierpnia tegoż roku kierował zespołem arbitrów Okręgowej Komisji Arbitrażowej w Warszawie. Od lipca 1971 członek Głównej Komisji Arbitrażowej. Przeszedł na emeryturę w 1974. W 1979 członek Komitetu Honorowego Obchodów 35 rocznicy Powstania Warszawskiego. Zmarł w Warszawie 4 maja 1983.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 2 października 1944
• Krzyż Walecznych trzykrotnie – 22 września 1944 i 2 października 1944

• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 164–165. ISBN 83-211-0758-3.