Bartosz Wezenborg

Bartosz z Odolanowa zwany Bartosz Wezenborg herbu Ciołek (zm. ok. 1395) – możnowładca, wojewoda poznański. Obszerna dyskusja Rodu Wizenburga (objmująca Bartosza i jego przodków) należącego do heraldycznego rodu Ciołków na terenie Polski została przeprowadzona przez Jardetzky’ego.

Niewiele wiadomo o jego młodości, jego ród pochodził z łużyckiego Weissenburga. W ostatnich latach życia Kazimierza III Wielkiego był jednym z bliższych współpracowników władcy, m.in. występował w sądach przeciw krzyżakom. Między rokiem 1370 a 1372 otrzymał dobra w Gostyniu i Odolanowie, ten drugi prawdopodobnie w 1373 r. samowolnie lokował.

Po śmierci Kazimierza III poparł Ludwika Węgierskiego, w zamian za co został starostą kujawskim (1374–1377). W 1375 r. wraz z Sędziwojem z Szubina pokonał pod Gniewkowem Władysława Białego, który był pretendentem do tronu Polski, a następnie oblegał siły księcia w Złotorii. Po kapitulacji księcia został przez niego wyzwany na pojedynek, który wygrał.

Pozbawiony tytułu starosty kujawskiego za sprzeciw wobec mianowania starostą poznańskim Domarata z Pierzchna, wycofał się do Odolanowa, z którego zaczął organizować wyprawy łupieżcze skierowane przeciw krzyżakom. Prawdopodobnie w 1380 r. pojmał dla okupu 59 rycerzy burgundzkich, którzy zmierzali do państwa krzyżackiego, by wziąć udział w rejzie przeciw Litwinom. Za 59 gości zakonu mistrz krzyżacki wypłacił okup 20 tys. lub 27 tys. florenów. Ponieważ Ludwik Węgierski uważał krzyżaków za sojuszników, nakazał wielkopolskim starostom zajęcie Odolanowa. Do zdobycia miasta ostatecznie nie doszło, gdy pod Kaliszem zawarto porozumienie z Bartoszem, który zobowiązał się sprzedać swoje dobra na rzecz państwa.

Odrzucając warunki ugody, w 1382 r. Ludwik nakazał kolejną wyprawę, którą dowodził jego zięć, Zygmunt Luksemburski. Oblężenie przerwano po kilku dniach z powodu śmierci Ludwika, a Zygmunt przystał na warunki poprzedniej ugody i pośpieszył na Węgry, by objąć sukcesję po teściu. Po drodze Zygmunt odrzucił żądania możnych wielkopolskich, którzy domagali się pozostania Zygmunta w kraju i usunięcia Domrata z funkcji starosty, co spowodowało wybuch trzyletniej wojny między Nałęczami a Grzymalitami. Bartosz poparł Siemowita IV mazowieckiego.

W 1382 r. rycerstwo wezwało zgodnie do koronacji na króla Jadwigi, córki Ludwika. Bartosz przybył do Krakowa z licznym pocztem, w którym ukrywał się Siemowit IV. Stronnicy Nałęczów planowali porwać królową i wydać ją za księcia mazowieckiego, by w ten sposób osadzić go na polskim tronie, co ostatecznie się nie powiodło.

Nowy król Władysław II Jagiełło uznał Bartosza za winnego spustoszenia Wielkopolski i uwięził, ten jednak zbiegł na Śląsk. Wkrótce Bartosz z siłami Siemowita IV Mazowieckiego od 19 czerwca do 14 sierpnia 1383 r. oblegał Kalisz. Dopiero po roku 1384 Bartosz uznał zwierzchnictwo króla Władysława Jagiełły. Wkrótce potem stał się współpracownikiem króla, a w 1387 roku wojewodą poznańskim.

Najnowsze badania wskazują, że Bartosz z Odolanowa herbu Ciołek przekazał Odolanów w spadku swojemu zięciowi, należeli oni do rodu Wezenborg herbu Ciołek.

Uhonorowany ulicami swego imienia w Odolanowie i Ostrowie Wielkopolskim.

• Helena Polaczkówna: Bartosz Wezenborg. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1989, s. 322–323. ISBN 83-04-03484-0.
• Król, honor i kariera – dzieje Bartosza Wezenborga. W: Dariusz Piwowarczyk: Poczet rycerzy polskich XIV i XV wieku. red. Grażyna Szaraniec. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2004, s. 23–34. ISBN 831109953-7.