August Flament

August Jean Antoine ("August") Flament (Amsterdam, 14 maart 1856 - Den Haag, 2 mei 1925) was een Nederlands archivaris en historicus. Hij werkte onder andere als rijksarchivaris in Limburg te Maastricht. Daarnaast was hij een zeer productief schrijver. Flament publiceerde talloze wetenschappelijke en populair-wetenschappelijke artikelen over de geschiedenis van Limburg en Maastricht. Daarnaast bewoog hij zich op het terrein van de klassieke talen, het toneel en de kunstgeschiedenis.

August Flament werd in 1856 in Amsterdam geboren als zoon van de koopman-slijter Jean Joseph Louis Flament (1816-1885?) en diens tweede vrouw, Marie Pauline Fraissinet van Arp (1830-1893). Beide ouders zouden van Franse of Waalse komaf zijn geweest. Over zijn jeugd en vroege loopbaan is vrijwel niets bekend. Hij volgde middelbaar onderwijs aan het jezuïetencollege in Culemborg, dat als aartsbisschoppelijk kleinseminarie fungeerde. Waarschijnlijk genoot hij een vervolgopleiding aan het noviciaat Mariëndaal te Velp en het Collegium Berchmanianum te Oudenbosch, beide instellingen van de jezuïeten, met de bedoeling om geestelijke te worden. Wellicht bekwaamde hij zich in die periode in de studie van de klassieke talen. Mogelijk volgde hij in 1882-1883 een opleiding op het gebied van de archiefwetenschap bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

Nadat hij in 1883 in Maastricht een vaste aanstelling als archivaris kreeg, vestigde hij zich in die stad op het adres Spilstraat 1170 (oude nummering). In de jaren daarop volgden meer dan 20 verhuizingen. In Sint Pieter trouwde hij op 20 oktober 1886 met Allegonda Maria van Hesteren. Aan de Kapoenstraat 2344 in Maastricht werd op 26 januari 1889 hun dochter Pauline Jeanne Marie Claire Flament geboren. In de Begijnenstraat 19 woonde de familie Flament het langst, hoewel niet onafgebroken. Tussendoor verbleven leden van het gezin korte of langere perioden in Sint Pieter, Meerssen, Valkenburg, Schimmert en Sittard.

Na het vervroegd verlaten van zijn dienstverband verhuisde Flament in 1919 naar Hilversum, waar een broer van hem woonde. De laatste jaren van zijn leven woonde hij in Den Haag, waar hij op 69-jarige leeftijd overleed na een beroerte. De begrafenis vond plaats in besloten kring op de rooms-katholieke Begraafplaats Sint Barbara. Zijn weduwe overleefde hem, maar noch zij, noch hun dochter werden genoemd in de overlijdensannonce.

Flament begon zijn carrière als volontair bij de Koninklijke Bibliotheek. Vanaf 1883 was hij verbonden aan het Rijksarchief in Limburg (RAL), dat kort daarvoor de gerestaureerde Oude Minderbroederskerk aan de Sint Pieterstraat had betrokken. Na tien jaar als commies-chartermeester onder Jozef Habets (1829-1893) gewerkt te hebben, werd hij in 1893, na het overlijden van Habets, benoemd tot rijksarchivaris in Limburg. Flament wist een groot aantal archieven toe te voegen aan de bestaande collectie, waaronder die van het Gelders Overkwartier, de notariële akten van de arrondissementen Maastricht en Roermond, en talrijke plaatselijke archieven, die vaak eeuwenlang in kerktorens werden bewaard. In 1900 vond hij de catalogus van de Maastrichtse augustijnenbibliotheek terug op de zolder van de pastorie van Heer. In 1915 verhuisden de Maastrichtse stadsbibliotheek en het gemeentearchief naar het Generaalshuis aan het Vrijthof, waardoor er meer ruimte kwam in het gebouw van het Rijksarchief.

Dat zijn carrière niet geheel vlekkeloos verliep, bleek bij de moeizame overdracht van een deel van het Roermondse archief naar het RAL in de jaren 1890. Bij deze "Roermondsche archiefquestie" werd Flament verweten overhaast en slordig gehandeld te hebben. De historicus P.C. Boeren oordeelde hard over hem toen hij zei dat Flament zich met veel bemoeide, maar zelden iets afmaakte. Eind 1919 ging hij met ziekteverlof en per 1 januari 1921 nam hij ontslag. De hoofdcommies dr. Pierre Doppler nam voor hem waar en werd begin 1922 benoemd tot Rijksarchivaris in Limburg.

Flament was vicevoorzitter van de Maastrichtse Monumentencommissie ("Commissie voor de Bewaring van Geschiedkundige Gedenkstukken"). Net als zijn voorganger Habets ageerde hij tegen het "versjacheren" van Limburgse kunstschatten, vooral door kerkbesturen en andere op geldelijk gewin beluste "cultuurbarbaren". Hij deed dat onder meer door middel van ingezonden brieven in plaatselijke kranten onder het pseudoniem Daemon Meridianus ("Duivel uit het Zuiden").

Hij interesseerde zich tevens voor archeologie. Op 1 september 1890, tijdens de grote restauratie van de Sint-Servaaskerk onder leiding van Pierre Cuypers, werd na archivalisch onderzoek het vermeende graf van de Maastrichtse bisschoppen Monulfus en Gondulfus aangetroffen op de plek die door Flament en Doppler was aangewezen. Daarbij werd tevens de elfde-eeuwse cenotaaf van Monulfus en Gondulfus teruggevonden, die in de zeventiende eeuw ter plekke was begraven.

Flament was zeer vaderlands- en koningsgezind. Hij was nauw betrokken bij de festiviteiten rondom het bezoek van de twee koninginnen, Emma en Wilhelmina, aan Maastricht in mei 1895. Zo ontwierp hij voor de Sint Servaasbrug een replica van de in 1801 gesloopte Körverpoort. Verder publiceerde hij een stadsgids, die aan de koninginnen was opgedragen. In 1919, tijdens het Belgisch annexionisme, toonde hij zich een fel tegenstander van de Belgische aanspraken op Nederlands-Limburg.

Flament was op een breed terrein een productief schrijver. Aan de Dietsche Warande droeg hij tussen 1884 en 1892 een achttal artikelen bij, merendeels over de Griekse toneel- en dichtkunst. Ook was hij tussen 1889 en 1897 lid van de redactie van het driemaandelijkse tijdschrift Hellas van de (internationale) Philhelleensche Vereeniging te Amsterdam. Van zijn talrijke bijdragen aan de Publications kunnen er 26 als substantieel worden aangemerkt (minstens vijf pagina's tekst). Van de De Maasgouw kon vrijwel geen nummer verschijnen, of er stond een bijdrage van Flament in. Van dit blad was hij, net als Doppler, redacteur. Aan de eerste zeven delen van het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, verschenen tussen 1911 en 1927, droeg Flament 178 lemma's bij, merendeels biografieën van personen die een band met de Nederlandse provincie Limburg hadden.

• Flament was officier in de Orde van Oranje-Nassau en commandeur in de Orde van de Leeuw en de Zon (Perzië).
• Hij was lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
• Na zijn dood verschenen in memoriams in onder andere De Limburger, De Maasgouw, Publications en Nederlandsch Archievenblad.
• In 1955 werd in de Maastrichtse wijk Brusselsepoort een straat genoemd naar de tweede rijksarchivaris in Limburg: de August Flamentstraat.

Flament publiceerde vooral inventarissen en "kleingoed". De vele korte artikelen in onder andere de Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg en De Maasgouw worden hier grotendeels buiten beschouwing gelaten. Zijn bekendste werk is de Chroniek van Maastricht, die echter grotendeels steunt op voorwerk van Jos Haenen.

• 1883: Medeia: treurspel van Euripides, in de oorspronkelijke versmaat uit het Grieksch vertaald. Amsterdam (online tekst op books.google.nl)
• 1884: 'De Philoktetes van Sophokles, in dichtmaat overgezet', in: Dietsche Warande, nieuwe reeks, deel 4, nrs. 2-3, pp. 101-137, 203-240 en 319-332 (online tekst deel 1, 2 en 3 op dbnl.org)
• 1886: 'Journaal van Jean Alexandre Flament, op deszelfs reis van Amsterdam naar Lisbon in 1827, met het kofschip “Hoop en Verwachting,” Capitein Obbe Hanssens, alsmede eenige bijzonderheden van Lisbon. Uitgegeven met aanteekeningen en een levensbericht van den schrijver, door Auguste Jean Flament, lid van de maatschappij der Nederl. letterkunde', in: Dietsche Warande, nieuwe reeks, deel 5, pp. 248-259 (online tekst op dbnl.org)
• 1886: 'Eene nieuwe Latijnsche hymne op de HH. zeven slapers (feestdag 27 juli)', in: Dietsche Warande, nieuwe reeks, deel 5, pp. 192-193 (online tekst op dbnl.org)
• 1886: 'Byzantijnsche kunstvoorwerpen met inschriften van de O.L. Vrouwe-Kerk te Maastricht', in: Publications, jrg. 23 (1886), pp. 3-87 (online tekst op books.google.nl)
• 1887: 'De "Waerlycke voorsegginghe" van Johannes Brugman', in: Archief voor Nederlandsche kerkgeschiedenis, Vol. 2, pp. 307-326

• 1888: Inventaris der atlassen en van de kaarten zoo gedrukte, als geteekende, die op het Hertogdom Limburg betrekking hebben, berustende op het Rijksarchief in Limburg, 85 pp [tevens verschenen in een 25-tal afleveringen van De Maasgouw]. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1888/1894: Catalogus der Stadsbibliotheek van Maastricht: bewerkt vooral als "Bibliotheca Limburgensis", deel 1 en 2 (online tekst deel 2 op books.google.nl)
• 1890: 'De wedervinding van het grafmonument der HH. Monulphus en Gondulphus, bisschoppen te Maastricht, in de St. Servaaskerk aldaar', in: Publications, jrg. 27 (1890), pp. 187-224 (online tekst op books.google.nl)
• 1890: Levensschets van Dr. J.J.H. Mooren, pastoor te Wachtendonk. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1891: Catalogus der Bibliotheek van het rectoraat des Beggijnhofs te Amsterdam (online tekst op books.google.nl)
• 1891: 'De Westertorens van de St. Servaaskerk te Maastricht. Geschiedenis en litteratuur van het onderwerp, met onuitgegeven fragmenten van wijlen den oud-minister J.G. van den Berg', in: Publications, jrg. 28 (1891), pp. 2-80 (online tekst op books.google.nl)
• 1891: Een feestmaal te Maastricht in november 1660, ter gelegenheid van het doctoraat van Hilarius van Werm, 14 pp. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1892: 'Dichtkunst, letteren. Het tooneel bij de Grieken', in: Dietsche Warande, nieuwe reeks 2, jrg. 5, pp. 359-371 en 546-554 (online tekst deel 1 en 2 op dbnl.org)
• 1892: 'Chroniek van de heerlijkheid Weert getrokken uit de stadsrekeningen, charters en andere oorspronkelijke bescheiden', in: Publications, jrg. 29 (1892), pp. 131-276 (online tekst op books.google.nl)
• 1892: Oude kunstvoorwerpen te Venlo en Venray, 18 pp.
• 1892-1893: Geschiedenis van het huis der Twaalf Apostelen genaamd "De Belick" te Maastricht. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1893: 'De wedervinding van het lichaam en van het oude graf der H. Herswit (of Hereswint), gravin van Stryen, echtgenoote van den H. Ansfridus, graaf van Huy en van Teisterband, stichteres der abdij Thorn en hare vereering vóór 1794', in: Publications, jrg. 30 (1893), pp. 15-40 (online tekst overdruk uit 1894 op books.google.nl)
• 1893: 'Een brief van Reinout IV van Brederode aan zijn zwager Johan van Wyttenhorst', in: Publications, jrg. 30 (1893), pp. 41-49
• 1894: De politieke en rechterlijke verdeelingen en indeelingen van het Tweede Kwartier of Overkwartier van Gelderland (sinds 1580 Spaansch, en sinds 1715 Oostenrijksch, Staatsch, Pruisisch en Guliksch Gelderland), 1580-1794, 31 pp. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1894: De inlijvingen van het grondgebied van het tegenwoordig hertogdom Limburg bij de Fransche Republiek, de politieke indeelingen en den afstand daarvan, bij tractaten, door de oude bezitters tijdens de Fransche overheersching 1792-1814, 66 pp. met bijvoegsels. Maastricht (online tekst op books.google.nl)
• 1894: 'Levensbericht van Joannes Josephus Habets', in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1894, pp. 26-44. Leiden (online tekst op dbnl.org)
• 1895: De archieven en het archiefwezen in het Hertogdom Limburg, 1632-1893, in staatsrechterlijk en geschiedkundig opzicht, 58 pp. Den Haag (online tekst op books.google.nl)
• 1895: Inventaris van registers en akten, afkomstig van het Kasteel Geusselt te Ambij, betreffende vooral de familie Van Brienen en Cramer van Brienen, 12 pp. (online tekst op books.google.nl)

• 1895: Gids van Maastricht en beschrijving van het raadhuis aldaar, ter gelegenheid der feestelijkheden bij de komst van HH.MM. de Koninginnen 24 mei 1895 (online tekst op books.google.nl)
• 1895: 'Korte inventaris der archieven van de schepenbank en de burgerlijke administratie der heerlijkheid Gennep (Gennip, Ottersum en Oeffelt)', in: Publications, jrg. 32 (1895), pp. 205-224
• 1896: De archieven der gemeenschappen, collegiën en ambtenaren te Roermond die een die een rechterlijk of landsheerlijk karakter hadden of rechtstreeks invloed op het algemeen bestuur van de 13de eeuw tot in 1894, 168 pp. Den Haag (online tekst op books.google.nl)
• 1897: Gids van Maastricht en beschrijving van de voornaamste kerken en andere gebouwen aldaar, 80 pp. Maastricht
• 1897: Summiere inventaris der archieven van het Souverein Hof en de Rekenkamer te Roermond, die naar Arnhem zijn gevoerd in 1632, aldaar achtergebleven in 1682 en in den loop van dit jaar 1895 overgebracht van het Rijksarchief te Arnhem naar dat van Maastricht, 172 pp. Den Haag
• 1897: 'De muurschildering in de oude Predikheerenkerk te Maastricht', in: Architectura, jrg. 1897, nr. 20, 6 pp.
• 1899: De Rijks-Archieven te Roermond in 1899
• 1899: De archieven van het kapittel der hoogadellijke rijksabdij Thorn. Den Haag
• 1899: Opgezworen kwartierstaten van 36 kanonikessen der vorstelijke rijksabdij Thorn met den inhoud der opzweringen en de beschrijving der zegels der opzweerders. Den Haag (online tekst op books.google.nl)
• 1899: 'Programma's van drie toneelspelen door studenten van gymnasia in de 18e eeuw', in: De Maasgouw, jrg. 21 (1899), pp. 9-54
• 1900: Bijdrage tot de geschiedenis en beschrijving der parochiekerk te Sittard en haar kunstschatten, 30 pp. Sittard
• 1900: 'Lijst der burgers van Nijmegen, die in 1572 aan het Eerw. Kapittel van St. Stephanus en den magistraat aldaar een verzoekschrift richtten, om twee paters der sociëteit van Jesus toe te laten', in: Miscellanea Limburgensia, 36e jrg., 11 pp.
• 1901: De Rijksarchieven te Roermond in 1900 en 1901
• 1901: 'Een preek in de kerk van het dominicanessenklooster Ste Agnetenberg te Sittard in 1795', in: Publications, jrg. 37 (1901), pp. 369-388
• 1903: De Burgerlijke Stand vóór de invoering der Fransche Wet van 20 September 1792 in Limburg: Verordeningen omtrent de doop-, trouw- en doodregisters... [enz.], 124 pp. Maastricht [in 1920 heruitgegeven]
• 1903: 'Verhaal der wreedheden te Roermond tegen de geestelijken gepleegd den 23en juli 1572 naar een gelijktijdig Italiaansch verhaal', in: Publications, jrg. 39 (1903), pp. 389-397
• 1903: 'Register der graven in de St. Maartenskerk te Venlo', in: Publications, jrg. 39 (1903), pp. 398-412
• 1904: 'Regesten en inventaris der archivalia van collegiën, ambtenaren, heeren en heerlijkheden, kapittels en kloosters in Limburg, zich bevindend in het "Kon. Preuss. Staatsarchiv" te Düsseldorf', in: Het Rijksarchief in Limburg, pp. 105-215. Den Haag
• 1905: Aanteekeningen omtrent kunstvoorwerpen, oudheden, inschriften en wapens in Limburg, 118 pp.

• 1905: 'Korte beschrijving der voornaamste gebouwen te Maastricht', in: Bulletin van den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond, nr. 6, pp. 99-120 (online tekst op deutsche-digitale-bibliothek.de)
• 1906: 'Beschrijving der stad Maastricht door Adam van Broeckhuysen, luitenant-kolonel enz. te Maastricht, begonnen in juli 1731, met inleiding en aanteekeningen', in: Publications, jrg. 42 (1906), pp. 3-80
• 1906: 'Diplomen en charters der proostdij van Meerssen te Brussel in het Algemeen Rijks-Archief', in: Publications, jrg. 42 (1906), pp. 473-487
• 1906: 'Memorie omtrent het bestuur van het gereformeerd weeshuis te Maastricht, 1640-1906', 12 pp.
• 1906: 'Bijdragen tot de geschiedenis der lijfstraffelijke rechtspleging op het grondgebied van Limburg vòòr 1794: beraadslaging der Venlosche schepenen over de wijze van foltering en ter dood brengen van drie misdadigers, 1719', 8 pp.
• 1907: 'Het cijnsboek van het huis Nieuwenbroeck, grafelijk Bentheims leen onder Beesel (bij Venlo)', in: Publications, jrg. 43 (1907), pp. 370-415 en 603 e.v. (supplement)
• 1911: Inventaris der notariëele minuten van vóór 1811, berustende in het Rijks-Archief in Limburg, 77 pp. Den Haag
• 1912: Korte beschrijving der O.L. Vrouwekerk te Maastricht (met platte grond), 16 pp. Maastricht
• 1912: Een beroemd doch in Nederland vergeten Sittardenaar, de Luiksche hoogleeraar P. F. Gall
• 1912: 'De Mémoire Banning over Limburg', in: Publications, jrg. 48 (1912), pp. 373-422
• 1913: Wandelingen op het Vrijthof te Maastricht: "a travers les siècles"
• 1913: 'Een overzicht der voornaamste Katholieke tijdschriften en almanakken met mengelwerk, 1813-1913, ook jaar-en maandboekjes, behalve die van godgeleerden (ook ascetischen) aard', in: Het katholiek Nederland 1813-1913, 2 delen, pp. 145-166. Nijmegen
• 1913: 'Korte inhoud van de resolutiën der Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden gezonden aan de commissarissen-instructeurs van Brabantsche zijde te Maastricht [1632-1634]', in: Publications, jrg. 49 (1913), pp. 1-160
• 1914: Kunsthistorische beschrijving van een zeventigtal Mariabeelden en eenige schilderijen van de 12e tot en met de 18e eeuw, naar aanleiding der tentoonstelling te Maastricht in Aug. 1912, met 16 afb. der voornaamste beelden, 39 pp. Maastricht
• 1914: 'Korte inhoud van de resolutiën der Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden gezonden aan de commissarissen-instructeurs van Brabantsche zijde te Maastricht [1634-1661]', in: Publications, jrg. 50 (1914), pp. 1-256
• 1914: 'Necrologium der parochiekerk te Nuth uit de 15e-16e eeuw (fragment januari-april)', in: Publications, jrg. 50 (1914), pp. 299-306

• 1915: Chroniek van Maastricht van het jaar 70 na Chr. tot 1870, 183 pp. Maastricht
• 1915: 'De rechtsbedeeling op het grondgebied van de tegenwoordige provincie Limburg in 1794 met een terugblik op de voorgeschiedenis', in: Publications, jrg. 51 (1915), pp. 1-88
• 1915: 'Korte inhoud van de resolutiën der Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden gezonden aan de commissarissen-instructeurs van Brabantsche zijde te Maastricht [1661-1692]', in: Publications, jrg. 51 (1915), pp. 173-316
• 1916: 'De kerkschat te Nunhem (L.)', in: Publications, jrg. 51 (1915), pp. 317-322
• 1916: 'Summiere inventaris van het archief der Evangelisch-Luthersche Kerk (kerkeraad en diakonie) te Maastricht', in: Publications, jrg. 52 (1916), pp. 69-73
• 1918: Geschiedkundige beschouwing over de uitbreiding der grenzen van Maastricht i.v.m. de aanhangige plannen tot uitbreiding der gemeente Maastricht
• 1918: 'Korte inhoud van de resolutiën der Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden gezonden aan de commissarissen-instructeurs van Brabantsche zijde te Maastricht [1692-1697]', in: Publications, jrg. 54 (1918), pp. 105-166
• 1919: 'La République Cis-rhénane de Hoche en 1797', in: Publications, jrg. 55 (1919), pp. 1-8
• 1919: 'Korte inhoud van de resolutiën der Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden gezonden aan de commissarissen-instructeurs van Brabantsche zijde te Maastricht [1697-1699]', in: Publications, jrg. 55 (1919), pp. 9-40
• 1919: 'Limburg ten opzichte van Nederland en België', in: Publications, jrg. 55 (1919), pp. 51-76
• 1920: De pogingen van Antoon hertog van Lotharingen voor de hertogskroon van Gelderland, 8 pp.