Antoni Szacki

Antoni Szacki, ps. „Bohun”, „Dąbrowski” (ur. 1 marca 1902 w Wilnie, zm. 2 lipca 1992 w Costa Mesa) – polski wojskowy, pułkownik NSZ, dowódca Brygady Świętokrzyskiej.

Pochodził z rodziny inteligenckiej. Za udział ojca w ruchu rewolucyjnym 1905 r. cała rodzina zesłana została do Tomska na Syberii. Tam przebywała do 1910 r., kiedy zmarł ojciec Szackiego. Następnie przenieśli się do Charkowa, gdzie Szacki uczęszczał do gimnazjum. Tam też przeżył okres rewolucji październikowej i wojny domowej.

W 1919 r. powrócił do Warszawy i wstąpił na ochotnika do wojska. Otrzymał przydział do 1 pułku Ułanów Krechowieckich. W czasie kampanii 1920 r. został ranny i dostał się do niewoli bolszewickiej, z której został uwolniony dopiero po podpisaniu pokoju ryskiego.

W 1923 r. zdał egzamin dojrzałości i podjął studia na Politechnice Warszawskiej. Ze studiów jednak zrezygnował i w 1924 r. wstąpił do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie. Jako jej uczeń brał udział w walkach podczas zamachu majowego 1926 r. przeciwko zbuntowanym oddziałom Józefa Piłsudskiego. Został w ich trakcie ranny. W 1927 r. otrzymał stopień podporucznika i został skierowany do 76 pułku piechoty w Grodnie, w którym służył do września 1939 r. Prawdopodobnie już w 1934 r. został członkiem Obozu Narodowo-Radykalnego.

Na początku kampanii wrześniowej w 1939 r. trafił do sztabu Armii „Prusy”. Po jej rozbiciu przez wojska niemieckie znalazł się we Lwowie. Tutaj został wzięty do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i przedostał się do Krakowa. Ostatecznie osiadł w Zagnańsku.

W 1940 r. wstąpił do Związku Jaszczurczego, a następnie Narodowych Sił Zbrojnych. Pełnił funkcję szefa sztabu Okręgu V Kielce NSZ. Od sierpnia 1944 r. był dowódcą Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Pod jego dowództwem 17 stycznia 1945 r. jednostka ta wycofała się przed nacierającą Armią Czerwoną z Kielecczyzny przez Śląsk do Czech, gdzie 5 maja 1945 r. wyzwoliła hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Holisovie k. Pilzna, a następnie połączyła się z amerykańską 3 Armią gen. George’a Pattona.

Po przekształceniu Brygady w kompanie wartownicze (1946 r.) i usunięciu go z funkcji ich dowódcy przebywał w Niemczech do 1949 r., a następnie we Francji. Zajął się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W 1950 r. komunistyczne władze polskie wystąpiły do władz francuskich z wnioskiem o jego ekstradycję, oskarżając go o kolaborację. Do odrzucenia wniosku przyczyniły się m.in. świadectwa Żydówek–więźniarek z obozu koncentracyjnego Holleischen (Aussenlager Holleischen) w obecnym Holiszowie, które zaświadczyły przed sądem, że Szacki jako dowódca Brygady Świętokrzyskiej uratował im życie. Po fiasku starań o ekstradycję komuniści podjęli próbę porwania Szackiego przez grupę terrorystów-dywersantów, ale akcja nie powiodła się.

W 1956 r. przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. Zmarł 2 lipca 1992 r. w Costa Mesa, w Kalifornii.

Po 1992 został odznaczony Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, choć wcześniej posiadał już od 1944 Krzyż Srebrny z Mieczami pierwotnego odznaczenia o tej samej nazwie.

Antoni Szacki napisał i opublikował książkę Byłem dowódcą Brygady Świętokrzyskiej, w której oprócz losów dowodzonego przez siebie oddziału, krytycznie ocenił organizatorów powstania warszawskiego, jak i jego bilans końcowy, cyt. 200 000 zabitych, kompletnie zniszczona w ciągu 63 dni stolica wraz z całym bezcennym wielowiekowym dorobkiem narodu polskiego.

• podporucznik – 7 sierpnia 1927 r. ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1927 r. i 20 lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
• porucznik – 15 sierpnia 1929 r. ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1929 r. i 20 lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
• podpułkownik – 15 sierpnia 1944 – awansowany przez Radę Polityczną NSZ

• Antoni Szacki: Byłem dowódcą Brygady Świętokrzyskiej. Warszawa-Kraków: Mireki, 2014. ISBN 978-83-64452-12-3. OCLC 907743272.
• Szymon Nowak: Oddziały Wyklętych. Warszawa: Fronda, 2015. ISBN 978-83-64095-17-7. OCLC 881553730.