Alexandros Nikoloudis

Γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1874 στη Λέρο των Δωδεκανήσων και είναι το έκτο παιδί της οικογένειας του Εμμανουήλ Νικολούδη και της συζύγου του, Καλλιόπης. Τα πρώτα του χρόνια τα έζησε στην πρωτεύουσα της Λέρου, την Αγ. Μαρίνα, σε μια κατοικία πάνω στην κεντρική πλατεία, η οποία στη συνέχεια στέγασε το Κυβερνείο του νησιού. Σύντομα όμως, η οικογένεια θα εγκατασταθεί στην Αθήνα. Εκεί, ο πατέρας του θα δραστηριοποιηθεί στο εμπόριο και στις ναυτιλιακές εργασίες και η οικογένεια θα γίνει δεκτή στα υψηλότερα κοινωνικά στρώματα παρέχοντας στα παιδιά του την ικανότητα των καλών σπουδών.

Η πρώτη επιλογή σπουδών του Νικολούδη αναφέρεται η επιστήμη του Πολιτικού μηχανικού, τα καλλιτεχνικά του όμως ενδιαφέροντα θα υπερισχύσουν και μετά το τέλος των εγκυκλίων σπουδών του μεταβαίνει το Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στην περίφημη École des Beaux-arts. Εντάχθηκε στο προπαρεσκευαστικό τμήμα του Julien Guadet το 1893 και απόκτησε το Δίπλωμα Αρχιτέκτονα της Beaux-Arts το 1905.

Αρχιτεκτονική δράση

Το Μέγαρο Λιβιεράτου

Ο Νικολούδης υπήρξε εκλεκτικιστής αρχιτέκτονας. Η έννοια του εκλεκτικισμού όμως, προέρχεται από το χώρο της φιλοσοφίας, με σαφείς ρίζες στην προβληματική του Διαφωτισμού. Συγχρόνως, ο πολιτικός φιλελευθερισμός αποτέλεσε τη φυσική πολιτική έκφραση της φιλοσοφίας, του Διαφωτισμού, η οποία και συγκρότησε τον θεωρητικό πυρήνα της Μεγάλης Ιδέας. Ο Νικολούδης σχεδιάζει κτήρια γοήτρου για τους επιχειρηματικούς τομείς, ώστε να ενισχυθούν τα ανορθωτικά προγράμματα π.χ. ξενοδοχεία, κτήρια για Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κ.α. Το ίδιο συμβαίνει και σε επίπεδο εικονογραφίας της πόλης και με τις κατοικίες, όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία στηρίζει το κυβερνητικό όραμα για εκσυγχρονισμό, αποδίδοντας στο αθηναϊκό αστικό περιβάλλον ευρωπαϊκό χαρακτήρα, μέσω των προσόψεων των κτιρίων.

Εκπαιδευτική δράση

Η εμφάνιση του Νικολούδη στην αρχιτεκτονική συμπίπτει με την αμφισβήτηση του Νεοκλασικισμού και την ανάγκη για αισθητική ανανέωση. Από τις δύο οδούς που ακολούθησαν οι αρχιτέκτονες την εποχή αυτή στην Ελλάδα, ο Νικολούδης ακολούθησε την προσκόλλησή του στα Ευρωπαϊκά πρότυπα της Παρισινής σχολής διατηρώντας την πεποίθηση ότι η αρχιτεκτονική είναι πρωτίστως τέχνη. Στις 13 Ιανουαρίου 1918 διορίζεται τακτικός καθηγητής (Έδρα Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων και Διακοσμητικής) με βασικούς καθηγητές τους : Εμμανουήλ Κριεζή (Εδρα Οικοδομικής) και τον Αναστάσιο Ορλάνδο (Εδρα Μεσαιωνικής Αρχιτεκτονικής) Ερνέστ Εμπράρ (Ernest Hebrand) και Αλέξανδρο Νικολούδη (Εδρα Κτηριολογίας), στις αρχιτεκτονικές συνθέσεις, (αργότερα τον Β. Κουρεμένο) στη ρυθμολογία και πιο αργότερα τον Δ. Πικιώνη, στην έδρα της διακοσμητικής. Η Αρχιτεκτονική του παιδεία στη παρισινή Beaux-Arts -οπού η άρτια επαγγελματική κατάρτιση των αρχιτεκτόνων ήταν κύριο ζητούμενο- έθετε αυτόματα την αρχιτεκτονική εκπαίδευση στην Ελλάδα στο πλαίσιο των παραγωγικών δραστηριοτήτων για ανάπτυξη και πρόοδο. Η Αρχιτεκτονική σχολή Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, ενώ αρχικά συμμερίστηκε την άποψη αυτή οργανώνοντας τα μαθήματα σε ατελιέ, πολύ σύντομα εγκατέλειψε αυτό το σύστημα διδασκαλίας και ακολούθησε μια αρχιτεκτονική εκπαίδευση γερμανικής αντίληψης.

Πολιτική δράση

Μετά το τέλος των σπουδών του, υπήρξε συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου στην προσπάθεια του τελευταίου για αναδιάρθρωση, αναμόρφωση και αναδιοργάνωση του κράτους και της κοινωνίας. Η επιλογή του Νικολούδη από τον Βενιζέλο, είχε ως αφετηρία την πολιτική τοποθέτηση του Αρχιτέκτονα της άρχουσας τάξης στο κόμμα των Φιλελευθέρων και την δυνατότητα αυτού να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό. Παράλληλα, η ευρωπαϊκή παιδεία (Γαλλική) και η φήμη της παρισινής σχολής (École de Beaux-Arts) παρείχαν τα εχέγγυα ότι ο Νικολούδης θα συνέβαλε στον εξευρωπαϊσμό της Ελληνικής πόλης, της ελληνικής κοινωνίας και του κράτους γενικά.

Από την αρχή της δραστηριότητας του είχε αντιληφθεί ότι ο αστικός σχεδιασμός, νοείται κυρίως ως πεδίο δράσης του κράτους. Η δραστική κρατική παρέμβαση παρέμενε μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης τους. Η εκλογή του Νικολούδη ως δημοτικού συμβούλου σε δυο αναμετρήσεις, επί δημάρχου Σπύρου Πάτση (1925-1929) και τη δεύτερη περίοδο επί δημάρχου Κώστα Κοτζιά (1934-1936), αποδεικνύει ότι ήταν αποδεκτός από ευρύτερη μερίδα πολιτών,που του έδιναν την δυνατότητα να μετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων.

Κήπος των Ηρώων, Μεσολόγγι

Η παραγωγή του έργου του διακρίνεται σε δυο περιόδους. Η πρώτη είναι η περίοδος δράσης του μέχρι το 1914, όπου ο αρχιτέκτονας ήταν απόλυτα προσκολλημένος στα αρχιτεκτονικά στοιχεία της Ευρώπης και η δεύτερη περίοδος από το 1914 και μετά, όπου βλέπει να προσεγγίζει η τάση του Νεωτερισμού και το μοντέρνο κίνημα, οπότε στην ευρωπαϊκή διάσταση των έργων του παραθέτει και εθνικά χαρακτηριστικά.

• 1906 Μέγαρο Λιβιεράτου (Πατησίων και Ηπείρου, Αθήνα)
• 1910 Οικία Μίνωος Κωνσταντίνη (Πλάκα, Αθήνα)
• 1916 Κινηματογράφος "Αττικόν"
• 1923 Πολεοδομικό σχέδιο Ψυχικού
• 1924 Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (Βασιλίσσης Σοφίας και Ρηγίλλης, Αθήνα)
• 1924 Διεθνές ξενοδοχείο "Μέγαρο Βάττη" (Ακτή Μιαούλη και Μπουμπουλίνας, Πειραιάς)
• 1924 Ιππόδρομος (Φαληρικό Δέλτα)
• 1926 Φοιτητική Λέσχη Αθηνών (Ιπποκράτους και Ακαδημίας)
• 1930 Κήπος των Ηρώων (Μεσολόγγι)
• 1933 Σαρόγλειο Μέγαρο (επί των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Ρηγίλλης στην Αθήνα)
• 1938 Στοά Νικολούδη (στοά μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου, Αθήνα)

• Βραβεία σε πανελληνίους και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς
• Παράσημο των αξιωματικών της Γαλλικής Ακαδημίας
• Αργυρός Σταυρός του Σωτήρος και του Ταξιάρχου του Παναγίου Τάφου από τη Γαλλική Κυβέρνηση

• Θερμού, Μαρία (15-12-2007). «Ο αρχιτέκτονας που άλλαξε την Αθήνα». Το ΒΗΜΑ online. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=222648. Ανακτήθηκε στις 21-05-2012. 
• Λαψάτη, Παγώνα (13-02-2012). «Η πορεία ζωής και το μέλλον ενός κινηματογράφου με ιστορία.». ΒΗΜΑDECO, σελ. 22-05-2012. http://www.tovima.gr/vimadeco/designers/article/?aid=443414.