Aleksy

Aleksy, imię świeckie Fiodor Aleksiejewicz Sołowjow (ur. 17 stycznia 1846 w Moskwie, zm. 2 października 1928 w Siergijewie) – rosyjski duchowny prawosławny, wielki schimnik, święty prawosławny.

Rodzina i wykształcenie

Był synem kapłana prawosławnego, protoprezbitera Aleksieja Sołowjowa, służącego w cerkwi św. Symeona Słupnika w Moskwie, i jego żony Marii zd. Protopopowej. Przyszły schimnich był jednym z dziesięciorga dzieci, które przyszły na świat w tym małżeństwie. Marija Sołowjowa zmarła w 1854 w czasie epidemii cholery. Od tego momentu dziećmi opiekował się ojciec, z pomocą swojej matki Anny Sołowjowej oraz opiekunki o imieniu Tatiana.

Przyszły duchowny otrzymał wykształcenie teologiczne w szkole duchownej przy Monasterze Spaso-Andronikowskim, a następnie w seminarium duchownym w Moskwie, gdzie był jednym z najlepszych absolwentów. Mimo to nie podjął studiów teologicznych, gdyż nie chciał zajmować się teologią na poziomie uniwersyteckim, a jedynie służyć jako diakon. 12 lutego 1867 ożenił się z Anną Smirnową, córką kapłana służącego w cerkwi św. Klemensa w Moskwie, którą znał od dzieciństwa. Tydzień po ślubie przyjął święcenia diakońskie z rąk metropolity moskiewskiego Filareta, który skierował go do służby w cerkwi św. Mikołaja. W 1868 w w rodzinie Sołowjowów urodził się syn Michaił. Cztery lata później Anna Sołowjowa zmarła na gruźlicę.

Biały duchowny

Po śmierci matuszki diakonem Sołowjowem zaopiekował się proboszcz parafii św. Mikołaja, protoprezbiter Wasilij Nieczajew. Polecił on młodemu duchownemu podjął pracę w wydawanej przy cerkwi gazecie „Duszepoleznoje cztienije”, gdzie Sołowjow zaczął publikować artykuły. Zaczął również czytać literaturę teologiczną, w tym teksty patrystyczne. Z niechęcią odnosił się natomiast do współczesnej literatury pięknej – surowo krytykował Tołstoja, zarzucając mu zniechęcanie ludzi do prawosławia; w powieści Bracia Karamazow cenił jedynie fragmenty poświęcone starcowi Zosimie. Równocześnie z pracą w gazecie został także katechetą w dwóch przytułkach dla sierot oraz prywatnym katechetą rodziny słowianofilskiego filozofa J. Samarina. Zaczął obracać się w kręgach słowianofilskich i brać udział w dyskusjach filozoficznych. Angażował się również w działalność charytatywną.

W 1895 został przeniesiony do pracy duszpasterskiej w soborze Zaśnięcia Matki Bożej na Kremlu moskiewskim. Przenosiny te miały związek z decyzją metropolity moskiewskiego Sergiusza, który wprowadził w soborze nowy rodzaj śpiewu cerkiewnego, w którym na klirosie śpiewać mieli kapłani i diakoni; diakon Fiodor Sołowjow znany był z pięknego głosu. 4 czerwca 1895 przyjął święcenia kapłańskie. W 1897 został spowiednikiem duchowieństwa służącego w soborze, zaś w 1898 otrzymał godność protoprezbitera.

Mnich

W październiku tego samego roku ks. Sołowjow otrzymał zgodę na rozpoczęcie życia monastycznego. Początkowo zamieszkał osiąść w skicie Paraklit, placówce filialnej Ławry Troicko-Siergijewskiej, ostatecznie jednak trafił do Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej, gdzie 30 listopada 1898 złożył wieczyste śluby mnisze przed igumenem Germanem, przyjmując imię zakonne Aleksy na cześć św. Aleksego, metropolity kijowskiego. W monasterze został spowiednikiem wspólnoty, śpiewał na klirosie i odprawiał nabożeństwa. Następnie zaprzestał śpiewania w chórze mnichów i powierzono mu obowiązek prowadzenia katechezy dla gorzej wykształconych teologicznie zakonników. Od 1906 jego jedynym obowiązkiem było spowiadanie mnichów i przybywających do pustelni pielgrzymów oraz udzielanie im rad i pouczeń duchownych – mnich Aleksy zyskał sławę świętego starca.

W 1908 mnich Aleksy rozpoczął jeszcze surowsze życie ascetyczne. Penitentów przyjmował odtąd jedynie w soboty i niedziele, przestał przyjmować w swojej celi świeckich pielgrzymów (poza rodziną syna), zaś innych mnichów dopuszczał do siebie jedynie w piątki, w określonych godzinach. Wśród spowiadających się u niego byli wielka księżna Elżbieta, Siergiej Bułgakow, Paweł Fłorienski, Nikołaj Durnowo i ihumenia Tamara (Mardżanowa), twórczyni skitu św. Serafina i Ikony Matki Bożej „Znak” pod Moskwą. Uczniom duchowym Aleksy polecał w szczególności lekturę Pisma Świętego, tekstów starca Doroteusza, Jana Klimaka oraz Jana Kronsztadzkiego. Zdaniem wiernych posiadał dar przewidywania przyszłości i widzenia wydarzeń z życia swoich rozmówców, o których nie mógł wiedzieć.

W 1914 jego stan zdrowia radykalnie się pogorszył. Dwa lata później zaprzestał przyjmowania uczniów duchownych i żył w całkowitej izolacji, uczestnicząc jedynie w nabożeństwach i regularnie spowiadając się przed ihumenem Germanem. Opuścił swoją celę dopiero w 1917, gdy został wybrany na jednego z delegatów duchowieństwa zakonnego na Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Jemu powierzono wybór nowego patriarchy moskiewskiego i całej Rusi poprzez losowanie jednej z trzech kart z imionami kandydatów, którzy w pierwszej turze wyborów uzyskali największą liczbę głosów. Tą drogą urząd patriarszy objął dotychczasowy metropolita moskiewski i kołomieński Tichon.

W 1919 Aleksy złożył śluby mnisze wielkiej schimy. Po likwidacji Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej przez władze radzieckie w 1923, schimnich zamieszkał w domu swojej duchowej córki, W. Wierchowcewej, w Siergijewie. Był już wtedy obłożnie chory. Zmarł w 1928 i został pochowany na cmentarzu Kukujewskim w mieście, w którym przeżył ostatnie lata. W 1953 jego szczątki zostały ekshumowane i przeniesione na tzw. stary cmentarz w tej samej miejscowości, zaś w 1994 – do reaktywowanej Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej.

W 2000 został kanonizowany przez Rosyjski Kościół Prawosławny.