Zilfat Raoefovitsj Basirov

Басиров Зилфәт Рәүеф улы (15 сентябрь 1927 йыл — 19 ноябрь 2000 йыл) — скульптор, Башҡортостан Республикаһының халыҡ (2000) һәм Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1977). 1968 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1986).

Биографияһы

Зилфәт Рәүеф улы Басиров 1927 йылдың 15 сентябрендә Татар АССР-ының Минзәлә кантоны (хәҙер Татарстан Республикаһының Аҡтаныш районы) Иҫке Ҡормаш ауылында тыуған.

1962 йылда Мәскәүҙә урындағы сәнәғәт технологик институтын «скульптура» һөнәре буйынса тамамлаған. Скульптор. Көңгөр, Мәскәү өлкәһе Абрамцев сәнғәт-сәнәғәт училищеһында (1962—1965) эшләгән.

1965 йылдан Өфө ҡалаһында йәшәй һәм эшләй. 1968 йылдан Рәссамдар союзы ағзаһы. КПСС ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1975). Башҡортостан рәссамдары союзы идараһы ағзаһы. 1967 йылдан — республика, декада, зона, бөтә Рәсәй, бөтә Союз һәм сит ил күргәҙмәләрендә ҡатнаша.

Зилфәт Рәүеф улы 1985—1987 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Рәссамдар союзы идараһы рәйесе була.

Зилфәт Басиров тарихи шәхестәрҙең портреттарын ижад итә: Салауат Юлаев — халыҡ геройы образы, башҡорт мәғрифәтсеһе Аҡмулла.

2000 йылдың 19 ноябрендә Өфөлә вафат була.

Төп эштәре

• Василек, шамот, 1963.
• Агроном, ағас, 1964.
• Иҫке коммунист Зиннәтуллин, шамот, 1966.
• Советтар союзы Геройы X. Ахметгалин бюст-һәйкәле, БАССР-ҘЫҢ Учалы районы Сәфәр ауылында, яһалма таш, 1966.
• Советтар союзы Геройы A. Поповҡа бюст-һәйкәл, уның колхозында. Попов, Бөрө районы, БАССР, гранит, 1967.
• Революция һалдаты, бетон, 1967.
• Комдив Ә. Бәхтизин, гипс, 1967.
• Апассионата, гипс, 1967.
• Азатлыҡ һалдаты, һәйкәл моделе, гипс, 1968.
• А. Бәхтизин, баҡырҙан ҡойолған , 1969.
• Лида, мәрмәр, 1969. Студенттар, ағас, 1969.
• Айгөл, ағас, 1969.
• Март, мәрмәр, 1972.
• Умырзая (Яҙ), мәрмәр, 1972.
• Табип, гипс, 1974.
• Шағир, ағас, 1974.
• Б. Нуриманов, гипс, 1974.
• Ф. Э. Дзержинский, рельеф, алюминдан ҡойолған, 1974.
• Чеверевец—Дүртөйлө, Дүртөйлө ауылы, Башҡорт АССР-ы, 1974, баҡырҙан ҡойолған, яһалма таш, 1974.
• В. И. Ленин Һәйкәле, Уз. ССР-Ы, гранит, 1974,
• фронтта һәләк булғандарға һәйкәл, Дәүләкән ҡалаһы, БАССР-ҘЫҢ, 1975.
• Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған 1-се мәктәп уҡытыусыларына һәм сығарылыш уҡыусыларына һәйкәл, Бәләбәй ҡалаһы, БАССР-ҘЫҢ, 1975.
• B. И. Ленин бюсы, гранит, 1975, БАССР, Өфө районының Ильич колхозында.
• Һуғыш һәм хеҙмәт геройы Х. Солтанов, гипс то., 1975.
• Һалдат тост, гипс, 1975.
• Режиссерҙың портреты.
• Лек Вәлиев, ағас, 1976.
• Композитор Н. Сабитов, гипс, 1976.
• Турғай, гипс то., 1976.
• Салауат Юлаев, һәйкәл моделе, гипс, 1976.
• Яҙ, гипс, 1977.
• В. И. Ленин һәм Н. К. Крупская Өфөлә хушлашалар. , гипс, 1977,
• Ф. Э. Дзержинский, гипс, 1977.
• Лана, мәрмәр, 1977.
• Раушания, ағас, 1977.
• Коммунист, һәйкәл моделе, гипс, 1977.
• Өфөлә В. И. Чапаев һәм М. В. Фрунзе, гипс, 1977.
• Маргарита, гипс то., 1977.
• Скважина № 100 өсөн декоратив ансамбль , Октябрь ҡалаһы, БАССР, таш, 1977.

Ике ҡатын-ҡыҙ һындары, баҡырҙан ҡойолған, Евтерпа — лирик шиғриәт һәм Терпсихора — бейеүҙәр бағымсылары, Өфө опера һәм балет театры бинаһында ҡуйылған.

Күргәҙмәләр

• Пермь өлкәһе рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе, Пермь, 1956.
• Пермь өлкәһе рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе, Пермь, 1959.
• Республика һынлы сәнғәт күргәҙмәһе, Өфө, 1967 й. йәштәрҙән башҡалары.
• Бөтә Рәсәй халыҡ кәсептәре күргәҙмәһе, Мәскәү, 1961.
• Зональ күргәҙмә «Социалистик Урал»: Пермь, 1967; Силәбе, 1969; Өфө, 1974.
• БАССР рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе декадаһында, Мәскәү, Ленинград, 1969 йыл.
• Өс зонаның рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе, Мәскәү, 1971.
• РСФСР-ҙың автономиялы республикалары рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе , Мәскәү, 1971.
• Бөтә Рәсәй сәнғәт «Тыуған ил буйлап» күргәҙмәһе , Мәскәү, 1972.
• Бөтә рәсәй художество «Совет рәсәйе-5» күргәҙмәһе, , Мәскәү, 1975.
• ГДР-ҙа Галле ҡалаһында БАССР рәссамдары әҫәрҙәре күргәҙмәһе, 1975.
• «Хеҙмәт даны» бөтә Союз хсәнғәт күргәҙмәһе Мәскәү, 1976.
• Шәхси күргәҙмә, Өфө, 1978.

Әҙәбиәт

• Справочник «Художники Советской Башкирии». Автор-составитель Э. П. Фенина, Башкирское книжное издательство, Уфа-1979
• «Художники народов СССР». Библиографический словарь, т. 1. Изд. «Искусство», Москва, 1970.
• История Уфы, сб. ст., гл. 14. Башкирское книжное издательство, Уфа, 1976.
• А. Янбухтина: — «Буклет „3. Басыров“, Башкирское книжное изд., 1974.
• Ж. „Художник“, 1969, № 4, Пикунова Г. Р.: Песня о Башкирии.
• Ж. „Художник“, 1978, № 8, Янбухтина А. Г.: О людях Башкирии.
• Ж. „Юность“, 1971: По залам выставки произведений художников автономных республик РСФСР.
• Ж. „Ағиҙел“, 1967; № 4: Зилфәт Басиров, скульптор.
• Ж. „Ағиҙел“, 1967: Геройға һәйкәл.
• Ж „Ағиҙел“, 1972, № 4: Скульпторҙың оҫтаханаһында.
• Ж. „Ағиҙел“, 1977, № 9: Таш йырлай…
• Ж. „Башкортостан кызы“, 1978, № 6: Путешествие в страну красоты.
• Ж. „Пионер“, 1978, № 8: Оживший камень.
• Газ. „Правда“, 1969 от 7 сентября: Краски Башкирии.
• Газ. „Литературная Россия“, 1969, от 22 августа: „Айгуль“.
• Газ. „Советская культура“, 1969 от 19 августа: Выставка в Академии Художеств СССР.
• Газ. „Советская культура“, 1969, 4 сентября: Творческая целеустремленность.
• Газ. „Московская правда“, 1969 от 22 августа: Выставка башкирских художников.
• Газ. „Moscow News“, 1969, 30 августа: Башкирское искусство.
• Газ. Freiheit», 1975, 20 мая, ГДР, Галле: Портрет рабочего человека".
• Газ. «Freiheit» 1975, 21 мая, ГДР, г. Галле: Красота рабочего человека в искусстве.
• Местная газетная печать («Советская Башкирия», «Совет Башкортостаны», «Кызыл Тан», «Ленинец» и др.).
• Газ. «Березинковский рабочий», 1948, Март: Работы художников города.
• Газ. «Звезда», 1958, 25 апреля: По залам Кунгурского музея.
• Газ. «Искра», 1959, 30 января; Вторая выставка работ художников г. Кунгура.
• Газ. «Искра», 1959: О выставке камнерезного искусства.
• Каталог персональной выставки, Уфа, 1978. Автор вступительной статьи Л. Сухова.
• Каталоги вышеназванных выставок.

Наградалар

• «Почёт Билдәһе» ордены (1986).
• М. Аҡмулла исемендәге премия лауреаты (1992).

Хәтер

Басиров Зилфәт Рәүеф улы тыуған Аҡтаныш районының Иҫке Ҡормаш ауылында скульпторҙың музейы асылды.

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

• Басиров Зилфәт Рәүеф улы // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2019. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• http://www.shrb.ru/sculpture/basyrov_page.htm
• http://www.bashnet.ru/~rampa/2002/2002-10/16.html