Zdzisław Załuski

Zdzisław Załuski herbu Junosza (ur. 17 lutego 1870 w Otwinowie, pow. dąbrowskim, zm. w 1944 w Krakowie) – tytularny generał brygady Wojska Polskiego.

Kształcił się na Węgrzech i Słowacji. W latach 1886-1890 był sluchaczem Szkoły Kadetów w Bratysławie. Od 1890 roku pełnił zawodową służbę wojskową w cesarskiej i królewskiej Armii. Służył w pułkach strzelców cesarskich. Po ukończeniu Theresianum w 1899 do 1903 był w niej instruktorem szermierki. Kapitan z 1906 jako dowódca kompanii liniowej.

W czasie I wojny światowej dowódca batalionu. Major w 1915 i podpułkownik z 1917. W 1918, w Lublinie, był komendantem Batalionu Zapasowego 58 Pułku Piechoty. W tym samym batalionie służbę pełnił Kazimierz Brończyk, były podoficer I Brygady Legionów Polskich, który negatywnie odniósł się do swego ówczesnego przełożonego pisząc, że „Dowódcą „zapasówki”, liczącej ponad 4 tysiące ludzi był ppłk hr. Z. o pięknym polskim nazwisku i imieniu, ale nie umiejącym ponoć słowa po polsku, jako że urodził się na Węgrzech i był żonaty z Węgierką. Uważał się chyba za Niemca-Austriaka. Żołnierze nie lubili go serdecznie. Na froncie spisywał się, jak mi opowiadano, niezbyt dzielnie, więc przeniesiono go na tyły i teraz tu w Lublinie grozę, jakiej nie umiał szerzyć w szeregach nieprzyjaciela, siał wśród własnych żołnierzy, ażeby utrzymać dyscyplinę, załamującą się coraz bardziej w tych ostatnich miesiącach wojny. Stosował przewidziane w regulaminie, ale już nie praktykowane od kilku lat tortury, takie jak „Anbinden” (przywiązywanie do słupka w ten sposób, że delikwent dotykał ziemi tylko końcami palców) oraz „szpangi” (Schpangen) (coś jakby dyby, tylko na stojąco), zamykał do „einzla” (samotnego aresztu), ogłuszał krzykiem, a nade wszystko toczył straszliwie oczyma, ruszając przy tym rytmicznie pokaźnymi wąsami, zaczesanymi pod ostrym kątem do góry, jak u Kajzera Wilhelma. Był wysoki i smukły”.

W listopadzie 1918, w Wiedniu, zgłosił akces do Wojska Polskiego. Do marca 1919 pozostawał w rezerwie Dowództwa Okręgu Generalnego „Kraków”. 13 marca 1919 objął dowództwo III batalionu 16 Pułku Piechoty, na czele którego bronił Śląska przed zakusami Czechów. W latach 1919–1920 dowódca 16 Pułku Piechoty oraz XXVI i XXXVI Brygady Piechoty na froncie bolszewickim. Pułkownik z 1920. Odznaczył się i mimo pomówień o niepolskie pochodzenie wysoko ceniony jako dowódca i doświadczony oficer^{[potrzebny przypis]}. Po wojnie bolszewickiej dowódca 62 Pułku Piechoty. 3 maja 1922 zweryfikowany został w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i bardzo wysoką – 3 lokatą w korpusie oficerów piechoty. W latach 1923–1925 kierował pracami Szefostwa Poborowego Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu, potem dowódca piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w garnizonie Baranowicze. Pełniąc służbę w Brześciu i Baranowiczach pozostawał oficerem nadetatowym 62 Pułku Piechoty. 14 października 1926 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i przeniesiony służbowo do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX.

5 lutego 1927 Prezydent RP mianował go generałem brygady, wyłącznie z prawem do tytułu, z dniem przeniesienia w stan spoczynku – 30 kwietnia 1927. Na emeryturze mieszkał w Cieszynie przy ulicy 3 Maja 8.

Zobacz też

• Załuscy
• Generałowie II Rzeczypospolitej

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991
• H.P. Kosk, Generalicja polska, t. 2, Oficna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 2001
• Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6.
• Kazimierz Brończyk, Okruchy wspomnień. Fragment w: Kościół, społeczeństwo, kultura: prace ofiarowane profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, pod red. Janusza A. Droba, Wydawnictwo Werset, Lublin 2004, ISBN 8391395591, s. 621-630.