Zbigniew Masternak

Zbigniew Masternak (ur. 1978 w Piórkowie) – polski prozaik, autor scenariuszy filmowych, reportażysta. Piłkarz.

Życiorys

Pochodzi ze wsi Piórków w Górach Świętokrzyskich. Ma siostrę i brata. Jego kuzynem jest bokser Mateusz Masternak. Pierwsze opowiadania zaczął pisać w szkole podstawowej. W 1997 ukończył z wyróżnieniem Liceum Ogólnokształcące im. B. Głowackiego w Opatowie. Studiował prawo na UMCS w Lublinie i polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim, lecz żadnego z tych kierunków nie ukończył. W 2009 ukończył scenariopisarstwo w Krakowskiej Szkole Filmu i Komunikacji Audiowizualnej.

Obecnie mieszka wraz z żoną Renatą i synem Wiktorem (ur. 2007) w Puławach. Renata Masternak (ur. 1987) zajmuje się fotografią.

Twórczość literacka

Zadebiutował w 2000 na łamach "Twórczości" dwoma opowiadaniami z Księstwa. Księgi drugiej – Niech żyje wolność i Posąg Emeryka. W 2006 ukazał się jego debiut książkowy – powieść Niech żyje wolność (poprawiona wersja Księstwo. Księga druga) oraz druga powieść pt. Chmurołap. Nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka ukazała się w 2008 trzecia powieść Zbigniewa Masternaka – Scyzoryk. Trzy pierwsze księgi Chmurołap, Niech żyje wolność i Scyzoryk, które zostały wydane w jednym tomie w 2011, tworzą wieloczęściowy autobiograficzny cykl pt. Księstwo. W 2014 roku ukazała się księga czwarta cyklu pt. Nędzole, którą zamierza sfilmować Krzysztof Zanussi. Autor zamierza kontynuować cykl Księstwo o kolejne księgi, chce opisać całe swoje życie od dzieciństwa aż po śmierć.

Proza Masternaka jest zaangażowana społecznie. W trzech pierwszych powieściach pisarz portretuje rodzimą prowincję bez taryfy ulgowej, nie stroni od naturalizmu. Na pierwszy plan wysuwają się ludzie z ich nierzadko przetrąconymi życiorysami, zwierzęcymi odruchami i starannie skrywanymi ciemnymi sprawkami.

W powieści Nedzole Masternak podjął się opisania tak ważnego zjawiska jak Polacy na emigracji zarobkowej w Europie - opowiedział także o panujących tam stosunkach społecznych, postępującym procesie rozpadu starych struktur demokratycznych.

Jego powieści i opowiadania tłumaczono na język arabski, wietnamski, mongolski, bułgarski, macedoński, ukraiński, serbski, rosyjski, niemiecki i włoski.

Książki

• Księstwo. Księga druga (wydana własnym sumptem, Wydawnictwo i Drukarnia Eurosystem, Wrocław 2005, ​ISBN 83-921206-3-9​)
• Niech żyje wolność (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ​ISBN 83-7298-885-4​)
• Wigilia pana Wiktora (opowiadanie w: Nasze polskie wigilie, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ​ISBN 83-7506-029-1​)
• Chmurołap (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ​ISBN 83-7298-987-7​)
• Scyzoryk (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2008, ​ISBN 978-83-7927-318-8​)
• Mój syn będzie piłkarzem (opowiadanie w: Ludzie, miasta, Korporacja Ha!art, Kraków 2008, ​ISBN 978-83-61407-64-5​)
• Kino polskie 1989-2009. Historia krytyczna (autor eseju: Jańcio Wodnik Jana Jakuba Kolskiego, czyli u Pana Boga za piecem, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2010, ​ISBN 978-83-61006-15-2​)
• Jezus na prezydenta! Nowela filmowa (Korporacja Ha!art, Kraków 2010, ​ISBN 978-83-61407-19-5​)
• Księstwo. Trylogia młodzieńcza (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2011, ​ISBN 978-83-7506-801-6​)
• Co piłka robi z człowiekiem? Młodość, futbol i literatura – antologia, współautor (Wyd. Miejskie Posnania, 2012, ​ISBN 978-83-60557-79-2​)
• Nędzole (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2014, ​ISBN 978-83-7785-259-0​
• Zielona wróżka (opowiadanie w: Pociąg naszego wieku, Wydawnictwo Komograf, Warszawa 2015, ​ISBN 978-83-64739-15-6​)
• Władysław Orkan. Piewca Gorców i Podhala (autor eseju: Orkan i ja, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kraków 2015, ​ISBN 978-83-62473-63-2​)
• Błoto dla zuchwałych, czyli nie tylko Harry był brudny. Reportaż (Biblioteka "Bez podziałów", Kielce-Chroberz 2016, ​ISBN 978-83-65019-13-4​)
• Kniaź. Wybór opowiadań z cyklu "Księstwo" (Wydawnictwo Kameleon, Radom 2017, ​ISBN 978-83-65577-00-9​)
• Ciągle na spalonym. Reportaż (seria "Marginesy Futbolu", Warszawa 2018, ​ISBN 978-83-64026-16-4​)
• Z dziejów gminy Krzeszyce/Aus der Geschichte der Gemeinde Krzeszyce (współautor, redakcja), Gminna Biblioteka Publiczna w Krzeszycach, 2018
• Ciężki chleb (opowiadanie w: Majstersztyk chleba, Wydawnictwo Komograf, Warszawa 2019, ​ISBN 978-83-66118-11-9​)
• Master shot. Kino jako autoportret (Wydawnictwo Kameleon, Radom 2019, ISBN 978-83-65577-17-7)
• Transfer. Scenariusz filmowy (razem z Jackiem Raginisem i Kubą Wasiakiem, Fundacja Kultury AFRONT, Bukowno 2020, ISBN 978-83-956131-1-1)

Ekranizacje i adaptacje

W 2003 roku został zrealizowany film Wiązanka w reżyserii Cezarego Fili (adaptacja przedostatniego rozdziału powieści Niech żyje wolność).

Na podstawie opowiadania Stacja Mirsk (pierwszy rozdział powieści Scyzoryk) w 2005 powstał film w reżyserii Roberta Wrzoska, którego Masternak był współproducentem. Film ten otrzymał Grand Prix na IX Krakowskim Festiwalu Filmowym "Krakffa" i był emitowany w Telewizji Kino Polska oraz w Canal Plus.

Jesienią 2010 reżyser Andrzej Barański zrealizował film Księstwo na podstawie trzech debiutanckich powieści Masternaka: Chmurołap, Niech żyje wolność, Scyzoryk. Polska premiera filmu odbyła się 9 czerwca 2011 podczas 36. FPFF w Gdyni, w sekcji Panorama Polskiego Kina. Premiera światowa odbyła się 4 lipca 2011 podczas 46. MFF w Karlovych Varach – film pokazano w konkursie głównym.

Audiobooki

• Chmurołap (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Niech żyje wolność (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Scyzoryk (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Nędzole (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński

Słuchowiska

Nędzole, słuchowisko w odcinkach zrealizowane przez Teatr Polskiego Radia Kielce, 2015

Komiks

Nędzole (adaptacja powieści Nędzole), scenariusz Robert Zaręba, rysunki: zespół, Wydawnictwo Kameleon, Radom 2016, ​ISBN 978-83-86383-91-7​

Nagrody, wyróżnienia, stypendia

• 2007 – stypendium literackie "Homines Urbani" w Willi Decjusza w Krakowie, kwiecień – czerwiec 2007
• 2011 – Świętokrzyska Nagroda Kultury.
• 2011 – Doroczna Nagroda Starosty Puławskiego w Dziedzinie Kultury 2011
• 2012 – Nagroda i. Władysława Orkana za "wybitną twórczość literacką ze szczególnym uwzględnieniem cyklu powieściowego Księstwo "
• 2014 – Nominacja do tytułu Człowiek Roku 2013 w województwie świętokrzyskim
• 2014 – Nominacja do tytułu Człowiek 25-lecia w województwie świętokrzyskim
• 2015 – wyróżnienie honorowe (wraz z Iwoną Nowacką i Pawłem Penarskim) za reportaż filmowy „Skazani na książki - Zbigniew Masternak” na II Festiwalu Telewizyjnych Filmów Sportowych „MARATON” w Olsztynie
• 2016 – Piłkarska Osobowość Lubelszczyzny 2015
• 2018 – Nagroda Starosty Puławskiego za osiągnięcia w dziedzinie kultury

Piłka nożna

Jego pasją jest futbol. Trenował m.in. w OKS Opatów, Koronie Kielce, Motorze Lublin (jako LKP Lublin), FK Lwów (Ukraina), Ślęzie Wrocław, FC Paris (Francja), następnie w KS Drzewce i MKS Puławiak Puławy. W latach 2011–2013 grał w piłkę błotną w zespole BKS Roztocze Krasnobród. W latach 2014 - 2016 grał w drużynie LC Chełm (w 2016 wypożyczony do FC Rebeliant Kraków). Od 2017 roku występuje w BKP Racovia Gepard. Jest kapitanem Reprezentacji Polskich Pisarzy w Piłce Nożnej.

Sukcesy w piłce błotnej:

4 x Mistrzostwo Polski (2011, 2012 - kat. mieszana, 2016, 2018)

2 x Wicemistrzostwo Polski (2013 - kat. mieszana, 2014 - kat. mieszana)

brązowy medal Mistrzostw Polski (2015)

5 x Puchar Polski (2012, 2014, 2016, 2017, 2018)

brązowy medal Pucharu Polski (2015)

brązowy medal Błotnej Ligi Mistrzów (2015)

4 x Król Strzelców Mistrzostw Polski (2011, 2012, 2013, 2014 - kat. mieszana)

3 x Król Strzelców Pucharu Polski (2013, 2014, 2018)

Ciekawostki

W 2014 roku powstał film dokumentalny Skazani na książki – Zbigniew Masternak w reżyserii Iwony Nowackiej, w którym Zbigniew Masternak opowiedział o swojej drodze z boiska piłkarskiego do literatury.

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Marecki, "Zbigniew Masternak", nota w: Tekstylia bis, Kraków 2007
• Piotr Marecki, Andrzej Barański, "Zbigniew Masternak", rozmowa/wywiad w "Barański. Przewodnik Krytyki Politycznej", Warszawa 2009
• Andrzej Nowak, "Książę z Piórkowa", reportaż w: "Ni wesoła, ni spokojna", Kielce 2010
• Michał Tabaczyński, wzmianka w: "Koniec zabawy w pokolenie. Eseje o młodej literaturze", Bydgoszcz 2010
• Tomasz Mizerkiewicz, "Wnuki Darwina. Życie literackie po roku 1989 oczami młodych (pisarzy)", "Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989-2009", tom 2, Katowice 2011
• Monika Mąkosa-Kowalczyk, "Księstwo" czyli zwierzenia piłkarza/pisarza? O futbolu w twórczości Zbigniewa Masternaka, w: "Pisarze wobec futbolu", Lublin 2012
• Adam Dąbek, "Zbigniew Masternak", biogram w: "Świętokrzyski Szlak Literacki. Przewodnik turystyczny", Kielce 2012
• Monika Borys, "Jedno słowo: realizm. O polskiej wsi w prozie Zbigniewa Masternaka i 'Księstwie' Andrzeja Barańskiego", w: "Literatura i kino. Polska po 1989 roku", Kraków 2013
• Dariusz Nowacki, "Spryciarz świętokrzyski. O trylogii młodzieńczej Zbigniewa Masternaka" w: "Z ukosa. Szkice o prozie", Katowice 2013 
• Tomasz Mizerkiewicz, "Twórca pokątnej literatury młodzieńczej", w: "Literatura obecna. Szkice o najnowszej prozie i krytyce", Kraków 2013 
• Leszek Bugajski, "Łaska boska", w: "Kupa kultury. Przewodnik inteligenta", Warszawa 2014
• Magdalena Marszałek, "Das Dorf als Anti-Idylle: Polnische literarische und filmische Narrative des Verdrängten", w: Imaginäre Dörfer. Zur Wiederkehr des Dörflichen in Literatur, Film und Lebenswelt, Bielefeld 2014 
• Alicja Palęcka, "Podwójne życie pisarzy i pisarek, czyli pisanie jako praca", w "Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre'a Bourdieu", Kraków 2015
• Magdalena Marszałek, "Autobiografie wiejskie w polskiej prozie współczesnej", w: "Autobiografie (po)graniczne", Kraków 2016
• Jarosław Liberek, "Skończyła się nasza mowa", w: "Przyszłość polszczyzny – polszczyzna przyszłości", Warszawa 2017
• Paweł Jaskulski, "Pisarze powinni mieć pojemne kosze", w: "Rozmawiamy we wszystkich kierunkach", Warszawa 2018

Linki zewnętrzne

• Profil Zbigniewa Masternaka w liternet.pl
• Spotkanie ze Zbigniewem Pasternakiem. „BIBiK”. 11 (101), czerwiec 2010. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. [dostęp 2015-03-29].