Tadeusz Bernatowicz

Tadeusz Stanisław Bernatowicz – polski historyk sztuki, doktor habilitowany nauk o sztuce w zakresie historii sztuki nowożytnej, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego.

Życiorys

Absolwent historii sztuki i kulturoznawstwa na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Stopień naukowy doktora uzyskał w 1994 w Instytucie Sztuki PAN na podstawie dysertacji Miles christianus et peregrinus. Fundacje Mikołaja Radziwiłła „Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. Jerzego Kowalczyka. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w oparciu o dorobek naukowy oraz rozprawę Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697–1763) na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego (2012). Pełnił funkcję wicedyrektora Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego oraz pełnomocnika ds. zabytków i dziedzictwa kulturowego Wydziału Historycznego UW. W 2011 roku otrzymał nominację na członka Społecznej Rady Ochrony Dziedzictwa Kulturowego.

Jest autorem dokumentacji, która pozwoliła na wpisanie w 2005 roku rezydencji Radziwiłłów w Nieświeżu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Członek m.in.: Polskiego Komitetu Narodowego International Council of Monuments and Sites (ICOMOS), Fundacji im. Ciechanowieckich, Rady Naukowej Ogrodów w Arkadii i Nieborowie, Warszawskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, redakcji czasopisma naukowego „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”, redakcji czasopisma „Kronika Zamkowa Nowa”, kolegium redakcyjnego półrocznika Katedry Historii Sztuki UŁ "TECHNE. Seria nowa".

W Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego wykłada przedmioty dotyczące sztuki nowożytnej oraz organizuje konferencje naukowe o zasięgu co najmniej ogólnopolskim, m.in. HISTORIA - KONSERWACJA -  REWITALIZACJA. Funkcjonowanie rezydencji regionu łódzkiego w kontekście doświadczeń europejskich (26-28.09.2016), „Okno, przez które wkracza do nas rzeczywistość Boga”. Ołtarz w świetle historii sztuki i teologii liturgii (01-02.06.2017).

W badaniach naukowych podejmuje zagadnienia związane m.in. z mecenatem magnackim XVI-XVIII wieku, fundacjami architektonicznymi rodu Radziwiłłów, sztuką nowożytną na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, architekturą Warszawy i Saksonii, programami ideowymi rezydencji XVI–XIX wieku, założeniami ogrodowymi, urbanistyką oraz recepcją baroku rzymskiego w architekturze polskiej.

Wybrane publikacje

Monografie

• Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa 2009.
• Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa 2009.
• „Miles Christianus et Peregrinus”. Fundacje Mikołaja Radziwiłła “Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1998.
• „Monumenta variis Radivillorum”. Wyposażenie zamku nieświeskiego w świetle źródeł archiwalnych. Część I: XVI-XVII wieku, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1998.

Artykuły

Architektura i urbanistyka nowożytna

• Transformacje terytorium. Włoscy architekci fortyfikatorzy w służbie króla Stefana Batorego: Giacinto Barozzi da Vignola, Domenico Ridolfini, Simone Genga i inni,, [w:] Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie. Prace dedykowane pamięci Profesora Mariusza Karpowicza, Warszawa 2015, s. 261–272.
• Korelicze – zagubiony w przestrzeni pałac z ogrodem,, [w:] Fides Ars Scientia – Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa, red. A. Betlej, J. Skrabski, Tarnów 2008, s. 197–203.
• Niezrealizowana „królewska” rezydencja w Białej Podlaskiej,, [w:] Artyści włoscy w Polsce XVI-XVIII w. Prace dedykowane Profesorowi Mariuszowi Karpowiczowi, Warszawa 2005, s. 499–512.
• Na Kresach Multańskich. Kamieniec Podolski i zamki pogranicza polsko-tureckiego w świetle nieznanych planów, [w:] Studium urbis charisteria Teresiae Zarębska Anno Jubilaei oblata, Warszawa 2003, s. 13–28, 241.
• Rola Lublina w architekturze sakralnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI-XVII wieku,, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin 2000, s. 15–36.
• Le chiese del Bernardoni nel Ducato di Njazviz, [w:] L’architetto Gian Maria Bernardoni sj tra l’Italia e le terre dell’ Europa centro-orientale, Fondazione Giorgio Cini, Venezia 1999, s. 39–55.
• Die Befestigungen von Nieśwież – ein unbekanntes Werk von Giovanni Bernardoni, [w:] Architetti e ingegnieri militari italiani all’estero dal XV al XVIII secolo a cura di Marino Vigano, Livorno 1999, s. 259–269.
• Początki latynizacji architektury greckokatolickiej na Białorusi: cerkwie w Mirze i Nowym Świerżniu,, [w:] Pro Fide, Rege et Grege. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Lileyce, „Roczniki Humanistyczne” 1999 (42), z. 4, s. 129–142.
• Rezidencija Sobeskich i Radiwiliw u Żowkwi w switli niewidomogo płanu Antona Kastełło, „Wisnik”, nr 10, Lwiw 1999, s. 78–83.
• Nesvisium Metropolis Ducatus. Nieznany przykład urbanistyki manierystycznej, [w:] Artes atque humaniora. Studia Stanislao Mossakowski sexagenario dicata, Warszawa 1998, s. 161–167.
• Rezydencja Sobieskich i Radziwiłłów w Żółkwi w świetle nieznanego planu Antonia Castello, [w:] „Ikonotheka” t. XIII: Prace dedykowane Karolinie Lanckorońskiej w stulecie urodzin, Warszawa 1998, s. 203–213.
• Kościół i klasztor benedyktynek w Nieświeżu, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. 2, red. J. Ostrowski, Kraków 1996, s. 127–146.
• Kościół nieświeski z 1581 roku, „Roczniki Humanistyczne” 1994 (42), z. 4, s. 181–188.

Mecenat magnacki i ideologia władzy w sztuce XVI-XVIII wieku

• Związki genealogiczne i fikcyjne pokrewieństwa. Idea koligacji Radziwiłłów z Habsburgami w mediach XVIII wieku, [w:] Środowiska kulturotwórcze i kontakty kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do XIX wieku, red. U Augustyniak, Warszawa 2009, s. 39–53.
• „Akt bardzo rzadko praktykowany”. Uroczystość obłóczyn księżnej Teofilii z Leszczyńskich Wiśniowieckiej we Lwowie, [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej. L’Europe moderne: nuoveau monde, nouvelle civilisation? Modern Europe – New World, New Civilisation?. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi A. Chrościckiemu, Warszawa 2009 s. 325–332.
• „Miles Christianus et Peregrinus.” Fundacje Mikołaja Radziwiłła “Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, Warszawa 1998.
• „Idea principis christiani” w emblematyce około 1600. (Z badań nad recepcją tacytyzmu w Polsce), „Barok” 1996 (3), nr 1, s. 91–118.
• „Biblioteka jest jedna ozdoba...” Mikołaj Radziwiłł Sierotka i książki,, [w:] Badania księgozbiorów Radziwiłłów, Warszawa 1995, s. 35–54.

Architektura Warszawy XVI-XX wieku

• Kościół wizytek w Warszawie a Benedykt de Renard i architektura późnobarokowego eklektyzmu rzymskiego przełomu XVII i XVIII wieku,, [w:] Sztuka Polski Środkowej. Studia T. VI, red. A. Barczyk, P. Gryglewski, Łódź 2016, s. 31–77.
• Plac Teatralny w Warszawie. Przemiany architektury i układu przestrzennego, w: Archeologia dawnej Warszawy, red. Włodzimierz Pela, Warszawa 2013, t. 3, s. 11–54.
• Architektura kościoła św. Katarzyny na Służewie XVIII-XX wiek – działalność Jana Z. Deybla i Franciszka Lanciego, [w:] Służew i jego kościół, Warszawa 2013, s. 360–393.
• Nowe spojrzenie na pałac Saski, „Spotkania z Zabytkami” 2007, z. 31, s. 14–16.
• Cesarskie Łazienki w Warszawie. Pałac w świetle nieznanych pomiarów Ludwika Szmideckiego z 1841 roku,, [w:] Hortus vitae. Księga pamiątkowa dedykowana Andrzejowi Michałowskiemu, Warszawa 2001, s. 29–37.

Założenia ogrodowe i krajobraz kulturowy

• Reprezentacyjna kameralność. Barokowa kompozycja ogrodowo-pałacowa w Zauszu,, [w:] VELIS QUOD POSSIS: studia z historii sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. A. Betlej, K. Brzezina-Scheurer, Kraków 2016, s. 75–78.
• Barocke Jagdschlösser und Tiergärten in Polen zur Zeit August III, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”, t. XXI/1 (41), 2014, s. 219–230.
• Myśliwskie pałace „molino da vento” w kompozycji zwierzyńców: między kameralną rekreacją a elitarną reprezentacją, w: Europejskie tradycje łowieckie, red. T. Żuchowski, Warszawa 2013, s. 119–129.
• Dziedzictwo kulturowe na Białorusi w inicjatywach i działalności profesora Andrzeja Ciechanowieckiego, „Kronika Zamkowa” 2010, nr 1-2 (59-60), s. 37–46.
• Ogrody i krajobraz komponowany Ujazdowa w czasach królewskich, [w:] Jazdów, red. E. Rużyłło, Warszawa 2008, s. 81–97.
• Die Familie Knackfuss. Eine Studie über das Wirken deutscher Gärtner und Architekten in Polen. Deutsch-polnische Kulturkontakte im 16.-18 Jahrhundert, „Barock. Geschichte-Literatur-Kunst”, Warszawa 2006, s. 203–215.
• Sentymentalne idee i wiejskie chatki w ogrodach „picturesque” czasów stanisławowskich,, [w:] Obraz i przyroda, red. U. Małgorzata, J. Patyra, M. Żak, Lublin 2005, s. 117–155.
• Ogrody do zabaw myśliwskich. Królewskie zwierzyńce czasów saskich wokół Warszawy,, [w:] Królewskie Ogrody w Polsce, red. M. Szafrańska, Warszawa 2001, s. 265–288.
• Abrysy i planty ogrodnika warszawskiego Carla Georga Knackfussa,, [w:] Arx felicitatis. Księga ku czci profesora Andrzeja Rottermunda w sześćdziesiątą rocznicę urodzin od przyjaciół, kolegów i współpracowników, Warszawa 2001, s. 411–423.
• Alba w czasach Karola Radziwiłła „Panie Kochanku”, [w:] „In artium hortis”. Studia i szkice z dziejów sztuki, konserwacji zabytków i muzealnictwa. Wojciechowi Fijałkowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1997, s. 121–129.
• „Entre éventail et étoile”. Zwierzyńce w osiemnastowiecznej Polsce i ich europejskie związki, „Barok” 1997 (4), nr. 1. s. 105–118.

Rzeźba nowożytna

• Snycerz Stefan Müller i jego działalność, „Roczniki Humanistyczne” 2002,t. I, z. 4,  s. 391-411.
• Śmierć rycerza kresowego i jego sepulcrum, „Studia Muzealne” 2000 (19), s. 59–71.
• „Rotto” jako forma artystyczna w plastyce manierystycznej, [w:] Między Padwą a Zamościem. Studia z historii sztuki i kultury nowożytnej ofiarowane Profesorowi Jerzemu Kowalczykowi, Warszawa 1993, s. 111–120.
• Rzeźby Campagni i Franco w Nieświeżu a wczesny barok, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. LIV, 1992, s. 31–52.
• Peregrinus et miles christianus. O nagrobku Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki” w Nieświeżu, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. LII, 1990, s. 227–249.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego
• Publikacje Tadeusza Bernatowicza online na portalu Academia.edu
• Heidelberg University Library (Tadeusz Bernatowicz – online publications)
• Publikacje Tadeusza Bernatowicza online na stronie Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego