Stefanos Xenos

Ο Στέφανος Ξένος (Σμύρνη 1821 - Αθήνα 1894) ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος, επιχειρηματίας και ο κύριος εισηγητής του ιστορικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Γόνος παλιάς πατμιακής οικογένειας, που είχε διακριθεί στο εμπόριο και είχε προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στην Επανάσταση του 1821. Χρημάτισε για ένα μικρό χρονικό διάστημα πρόξενος της Ελλάδας στο Λονδίνο, ανέλαβε την ευθύνη μιας αμφιλεγόμενης αποστολής στην Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό του Κουμουνδούρου (1879) και επιζήτησε την εκλογή του σε βουλευτικές και δημοτικές εκλογές στις Κυκλάδες και την Αττική. Τις θέσεις και τη συμβολή του στις υποθέσεις αυτές, αλλά και σε άλλα ανάλογα ζητήματα, τις πρόβαλε με ζέση και επιμονή ο ίδιος, άλλοτε αρθρογραφώντας στον τύπο (ελληνικό και βρεταννικό) και άλλοτε εκδίδοντας ειδικά δημοσιεύματα, όπως η ογκώδης, πλούσια εικονογραφημένη «Παγκόσμιον Έκθεσιν» (1851) όπου περιγράφει την πρώτη διεθνή έκθεση του Λονδίνου. Ήταν απο τους πρώτους έλληνες επιχειρηματίες που πραγματοποίησαν μαζικές επενδύσεις σε ατμόπλοια. Το 1860 είχε ήδη νηολογήσει υπο βρετανική σημαία 10 ατμόπλοια με συνολική χωρητικότητα 6.000 τόνων. Το πιο αξιοπερίεργο είναι ότι μαζί με δύο γάλλους, τους αδελφούς Tubini, ιδρύουν στο Νιουκάστλ της Αγγλίας την Royal Greek Iron Foundry. Καταστατικός σκοπός της εταιρείας ήταν η τήξη των σιδηρομεταλλευμάτων της Σερίφου, στην Αγγλία. Η εταιρεία δεν πρόλαβε να αποδώσει, αφού η κατάρρευση της επήλθε απο αυτή της Λαυρεωτικής.

Ο Ξένος ήταν γνωστός, τόσο για τον μοντερνισμό του όσο και για την εκκεντρική και ενθουσιώδη προσωπικότητα του, όσο και την αγγλοφιλία του.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1821. Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης και κατόπιν φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων (1835-1844). Το 1847 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου έμεινε τριάντα χρόνια και ανέπτυξε εντυπωσιακή επιχειρηματική και ναυτιλιακή δραστηριότητα.Ο Ξένος επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα το 1877, όπου για χρόνια ασχολήθηκε με την προώθηση διαφόρων φιλόδοξων επιχειρηματικών σχεδίων του. Παράλληλα προς τις δραστηριότητες αυτές αναμίχθηκε με πάθος και σε ποικίλα κοινωνικά, πολιτικά και διπλωματικά ζητήματα, τόσο στη Μεγάλη Βρετανία, όσο και στην Ελλάδα. Πήρε από την αρχή ενεργό μέρος στη ζωή της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου και πρωτοστάτησε στην ίδρυση των εκεί φιλελληνικών και πατριωτικών οργανώσεων και αντιπολιτεύτηκε φανερά τον Όθωνα Παρά την πολυποίκιλη και πολυσυζητημένη δραστηριότητά του, πέθανε φτωχός και αγνοημένος στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1894.

Εργογραφία

Μελέτες-Δοκίμια

Το κατεξοχήν βήμα, από όπου ο Ξένος πρόβαλε τις ποικίλες θέσεις του, ήταν το εβδομαδιαίο, πλούσια εικονογραφημένο περιοδικό του «Ο Βρετανικός Αστήρ» που αρχικά (1860-62) το εξέδιδε στο Λονδίνο και αργότερα (1890-92) στην Αθήνα. Εκεί παρουσίασε και μερικά από τα πρώτα αλλά και τελευταία δείγματα των λογοτεχνικών του επιδόσεων.

• Στέφανος Ξένος (1859). Η κιβδηλεία : ήτοι Μία αληθής ιστορία των ημερών μας. Εν Λονδίνω: Τύποις Wertheimer. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020.  Δίτομον έργον, όπου ασκεί αδυσώπητη κριτική σε γνωστές προσωπικότητες της ελληνικής κοινωνίας σε μια προσπάθεια να υπερασπιστεί τον κατηγορούμενο πατέρα του.
• Ανατολή και Δύση (East and West), δίνει τις κυριότερες πηγές για την προσάρτηση της Επτανήσου στην Ελλάδα.
• Κλοπές (Depredations) (ηλ. έκδοση (αγγλ.)) 1869 αποκαλύπτει με τόλμη τα παρασκήνια της οικονομικής και χρηματιστηριακής ζωής του Λονδίνου.
• Ένωση ή διαμελισμός της Τουρκίας (Union or Dismemberment of Turkey) (1876)- Απόψεις για την λύση του Ανατολικού Ζητήματος.
• Το δικαστήριο της Κυρά-Ευρώπης (Dame Europa΄s Court)- Ανώνυμη Σάτιρα της ιδιοτέλειας της Ευρωπαϊκής πολιτικής.
• Στέφανος Ξένος (1887). Οι Χρυσοκάνθαροι και η Οικουμενική Σύνοδος των διαβόλων της Ελλάδος και Τουρκίας εν Αθήναις : Ιλαροτραγωδία του Ανατολικού Ζητήματος εις πράξεις εξ. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Α. Κολαράκη και Ν. Τριανταφύλλου. 
• Οι χρυσκάνθαροι βουλευταί και αι αχύρινοι εταιρείαι (1880)
• Ο μιξοπάρθενος Κουμουνδούρος (1881)
• Στέφανος Ξένος (1879). Φίλτατοι Συμπολίται [προεκλογικό φυλλάδιο]. Ερμούπολη: [χ.ε.]. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 

Πεζογραφήματα

• Στέφανος Ξένος (1861). Η ηρωϊς της Ελληνικής Επαναστάσεως : ήτοι σκηναί εν Ελλάδι από του έτους 1821-1828. Εν Λονδίνω: Τύποις του Βρεττανικού Αστέρος. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
• Στέφανος Ξένος (1851). The devil in Turkey : or Scenes in Constantinopl. London: Effingham Wilson. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2011.  (παρακμή τηςΟθωμανικής Αυτοκρατορίας)
• Ο Έλλην Πειρατής
• Ο Αντώνιος Μελιδώρης
• Στέφανος Ξένος. Ο Αλή πασιάς και Η καταστροφή των Γενιτσάρων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
• Στέφανος Ξένος (1890). Απομνημονεύματα ενός δυστυχούς ήτοι Βίος των νόθων τέκνων : Μυθιστορία ιστορική πρωτότυπος. Αθήνησιν: Καταστήματα "Ακροπόλεως" Β. Γαβριηλίδου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
• Η τριλογία Πλεκτάνη πλεκτανών, Πάτροκλος Σκοπελίδης και Ο διάβολος εν Ελλάδι .
• Οι σύγχρονοι θεατρικό, που εκδόθηκε μεταθανάτια.

Βιβλία σχετικά με τον Στέφανο Ξένο

• Ζέφυρος Καυκαλίδης, Στέφανος Ξένος: Σκηνές από το δράμα του ελληνισμού σε Ανατολή και Δύση 1821-1894, εκδόσεις Καστανιώτη, 1999 (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2001)

Δημοσιογραφική κάλυψη

• Η παγκόσμιος έκθεσις ηλ. έκδοση

Υποσημειώσεις

^ a: Η ηρωϊς της ελληνικής επαναστάσεως, που είναι και το σημαντικότερο έργο του Ξένου, τον καθιέρωσε ως τον κύριο εισηγητή του ιστορικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Η επική πνοή, το ρομαντικό πάθος, το χειμαρρώδες ύφος και η αβίαστη (παρά τις γλωσσικές ατέλειες) αφήγηση αλλά και η έντεχνη πλοκή του μύθου, που συνδυάζει εύστοχα τα φανταστικά πρόσωπα και περιστατικά με τα πραγματικά, αποδίδοντας πειστικά τη γενικότερη ατμόσφαιρα του Αγώνα του 1821, εξηγούν την απήχηση του έργου. Βικτωρία Χατζηγεωργίου-Χασιώτη, Επιμελητής εκδόσεως Νεοελληνικής βιβλιοθήκης 1988[1].

Παραπομπές

Πηγές

Ποικίλη Στοά, τ. 11 (1895)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αρχειον Ελλήνων Λογοτεχνών
• Βρεταννικός Αστήρ