Rela Schmeidler

Rela Schmeidler, także Antonina Szmajdlerówna, Maria Wolska (ur. 26 kwietnia 1905 w Krakowie, zm. 9 lutego 1988 w Warszawie) – polska architektka żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodziła się 26 kwietnia 1905 roku w rodzinie Aschera Benema i Chai z d. Mandelbaum. W 1923 ukończyła kurs zdobniczy w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku. W latach 1924–1929 studiowała na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, po czym w 1930 roku kontynuowała naukę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskała dyplom inżyniera architekta.

Wraz z Dianą Reiter i Ireną Bertig należała do pierwszych kobiet pracujących w zawodzie architekta w Krakowie. W latach 1931–1934 pełniła funkcję sekretarza Związku Architektów Województwa Krakowskiego. Do 1939 roku była członkinią krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, a w 1936 roku należała do Zarządu Oddziału. W 1933 roku, wraz z Adolfem Szyszko-Bohuszem i Józefem Nowakiem reprezentowała oddział podczas V Zwyczajnego Zjazdu Delegatów ZSAP.

W 1934 roku opracowała projekt przebudowy portalu domu przy ul. Grodzkiej 2. W 1935 roku zaprojektowała dom czynszowy przy ul. Lea 16b, a w roku następnym budynek przy ul. Pułaskiego 12. Równocześnie w latach 30. pracowała w biurach krakowskich architektów: Ekielskiego, Struszkiewicza i Szyszko-Bohusza. W 1939 roku przygotowała projekt internatu Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy” w Krakowie. Budowla utrzymana w duchu umiarkowanego modernizmu miała powstać na działce przylegającej do szkoły przy ul. Wietora. Władze miasta zatwierdziły projekt 29 sierpnia 1939 roku, jednak wybuch II wojny światowej przekreślił plany budowy internatu.

W latach 1940–1941 przebywała we Lwowie. Podczas okupacji i po wojnie posługiwała się imieniem Maria Wolska. Jej przybrane miano zatwierdzono oficjalnie w 1946 roku. Po przeprowadzce do Warszawy pracowała w Biurze Odbudowy Stolicy i w Ministerstwie Budownictwa. Dołączyła do warszawskiego oddziału SARP, w latach 1949–1950 pełniąc funkcję członka Zarządu Oddziału, a przez następne dwa lata funkcję skarbnika zarządu. W 1955 roku została wyróżniona Złotą Odznaką SARP. Otrzymała także Brązową Odznakę Odbudowy Warszawy i Srebrny Krzyż Zasługi (1952).

Zmarła 9 lutego 1988 roku. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie.

W 2021 roku, wraz z Dianą Reiter i Ireną Bertig została nominowana w konkursie na patronkę jednej z ławek na Skwerze Praw Kobiet w Krakowie, celem upamiętnienia pierwszych architektek działających w mieście.

Projekty (wybór)

• 1936: kamienica przy ul. Pułaskiego 12 w Krakowie (z Zygmuntem Prokeszem)
• 1939: internat Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy” (niezrealizowany)
• rozbudowa Domu Aktora Weterana w Skolimowie

Przypisy

Bibliografia

• BarbaraB. Zbroja BarbaraB., Miasto Umarłych. Architektura publiczna Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868–1939, Wydawnictwo WAM, 2005, ISBN 83-7318-619-0 .
• BarbaraB. Zbroja BarbaraB., Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868–1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, ISBN 978-83-966500-2-3 .