Nicolaus Henel von Hennenfeld

Mikołaj Henel lub Nicolaus Henelius (łac.) (ur. 11 stycznia 1582 w Prudniku, zm. 23 lipca 1656 r. we Wrocławiu) śląski regionalista, syndyk, biograf, kronikarz i historyk. Za zasługi 30 maja 1642 r. został dziedzicznym szlachcicem czeskim z przydomkiem rodowym von Hennenfeld (Nicolaus Henel von Hennenfeld).

Życie

Urodził się jako jedenaste dziecko w mieszczańskiej rodzinie pastora Stefana Heneliusa (1546-1602) oraz Anny Kühne (zm.1596 r.). Nicolai w latach 1594-1596 uczęszczał do łacińskiej szkoły w Prudniku kierowanej przez Caspara Neandra. Swego pierwszego nauczyciela wspomina ciepło i podkreśla że właśnie dzięki niemu zainteresował się greką, łaciną oraz poezją. Następne przez pewien czas, Heneli uczył się w Opawie i na koniec dwa lata kształcił się we wrocławskim gimnazjum św. Elżbiety. Od 1600 r. podjął studia prawne na uniwersytecie w Jenie. Studia przerwał z powodu śmieci ojca w roku 1602 i wrócił do Prudnika. Następnie w miejscowości Strzeszów był guwernerem dzieci wrocławskiego patrycjusza Mikołaja Rehdigera. Jako opiekun dzieci Rehdigera podróżował po Niemczech, Francji, Włoszech i Austrii. W Bazylei, w roku 1610, uzyskał tytuł doktora prawa. Na Śląsk powrócił (wciąż z dziećmi) na początku 1612 roku i zatrzymał się w Strzeszowie. Od następnego roku zajmował się adwokaturą we Wrocławiu. Mieszkał przy Rynku Solnym.

W 1618 roku został pisarzem ziemskiej regionalnej rady adwokackiej w Ziębicach, następnie (lub równocześnie) radcą książęcym księstwa Legnicko-Brzesko-Wołowskiego. W 1639 r. jako kanclerz został z urzędu syndykiem we Wrocławiu. Przez jakiś okres pełnił również funkcję protosyndyka. Było to stanowisko wyższe niż syndyk, funkcjonowało okresowo gdy miasto potrzebowało dwóch syndyków. Syndycy nadzorowali pracę pisarzy miejskich i uzgadniali treść różnych umów zawieranych przez miasto, nawet z cesarzem. Heneli stanowisko syndyka utrzymał do śmierci. W 1642 r. został dodatkowo członkiem cesarskiej rady obwodu ząbkowickiego. Dzięki pełnionym funkcjom szybko się wzbogacił. W 1651 roku został właścicielem majątku Kurtwitz (okolice Niemczy)) a następnie strzelińskich majątków Olbendorf oraz Grünheide. 22 września 1653 r. otrzymał tytuł nadwornego palatyna. Pełniąc tę funkcję mógł docenić zasługi Eliasza Maiora (zm.1706 r.), współkierownika szkoły i profesora elżbietańskiego gimnazjum we Wrocławiu. Heneli był żonaty dwukrotnie. Pierwszą żoną była Anna Partisch (także pisownia Bartsch)(zm. 8 stycznia 1641 r.), córka Marcina, wrocławskiego poborcy podatku piwnego piwnego na rzecz cesarza oraz Magdaleny Pförtner von der Hölle. Związek małżeński zawarto 8 października 1619 r. Drugą żoną, od 14 lipca 1643 r była Kunegunda Jessinsky (Jassensky) von Groß-Jessen, córka Esaiasa i Magdaleny von Hertwig. Jako sierota była pasierbicą wrocławskiego burmistrza Stanislaua Aichhäusera von Leonhardwitz który ją jako siostrzenicę swej żony, po śmierci własnych dzieci wziął pod opiekę. Nicolai Heneli miał jednego syna, Chrystiana Fryderyka, urodzonego w 1621 roku. Tenże syn ożeniony z Joanną von Pein miał dwie córki oraz zmarłego w wieku dwóch lat syna Jana Chrystiana, na którym ród wymarł w 1682 roku.

Dzieła

Największą sławę Heneliemu zapewniły dzieła dotyczące Śląska. Pisał je po łacinie i dopiero później tłumaczono je, głównie na język niemiecki.

• Silesiographia oraz Breslographia (1613) kompendium wiedzy o Śląsku i jego stolicy Wrocławiu. Omawia tam pochodzenie nazw, podział geograficzny, przyrodę, bogactwa naturalne, historię, władców, ustrój, miasta, itp.
• Silesia Togata (Śląsk togowy, rękopis) - zawiera biografie ok. 600 śląskich humanistów i uczonych.

Już po śmierci Heneliusa, w 1704 r. prałat wrocławskiego kościoła św. Macieja Michael Joseph Fibiger zebrał jego dzieła, znacznie je uzupełnił i wydał w Lipsku i Wrocławiu u Christiana Bauchiuma, właściciela wydawnictwa (księgarni) Bibliopolam pod tytułem Silesiographia renovata necessariis scholiis, observationibus et indice aucta - całość składa się z 3 części w 2 tomach. To kończące czasy humanizmu wydanie przeszło do historii jako pierwsza zbiorowa publikacja naukowa o Śląsku.

Z zebranych przez Heneliusa rękopisów wydano również:

• Annales Silesiae (Lipsk 1730) – jest to kronika śląska do 1612 r. powstała w oparciu o dokumenty kościelne i archiwum Wrocławia.
• Chronico Ducatus Monsterbergensis et Territorii Francosteinensis (w Silesiacarum rerum Scriptores - Lipsk 1730) opisuje działalność polityczną książąt śląskich od Bolka I do końca panowania Maksymiliana II (1576).

Zdigitalizowane

• Breslo-graphia w zbiorach Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej
• Silesiographia Renovata, p.1, w zbiorach Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej
• Silesiographia Renovata, p.2, w zbiorach Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej

Bibliografia

• Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 49. ISBN 83-60353-11-5.
• Colmar Grünhagen: Henel von Hennenfeld, Nicolaus. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 11, Duncker & Humblot, Leipzig 1880, S. 737.
• Jego książki gdzie często robi zapisy dotyczące jego życia zwł. Silesiographia renovata...