Leszek Rychlewski

Leszek Jerzy Rychlewski (ur. 10 lutego 1971 w Poznaniu) – polski naukowiec i przedsiębiorca, doktor medycyny. Założyciel i prezes Instytutu BioInfoBank, jeden z pionierów polskiej bioinformatyki. Bratanek prof. Jacka Rychlewskiego.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w 1971 w Poznaniu, lecz większość dzieciństwa spędził w Warszawie. W wieku 10 lat wyjechał z rodzicami do NRD. Uczęszczał do niemieckich szkół podstawowych w Halle-Neustadt (1981-1984) i w Lipsku (1984-1986), a następnie do rosyjskojęzycznej szkoły nr 77 Grupy Wojsk Sowieckich w Niemczech w Lipsku (1986-1988). W 1988 rozpoczął studia na Wydziale Medycyny (Charité) Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie. W 1995 otrzymał dyplom ukończenia studiów medycznych, a trzy lata później obronił pracę doktorską pt. Search for and design of protein binding sites (Poszukiwanie i projektowanie miejsc wiązania w białkach), której promotorem był prof. Cornelius Frömmel. Trzykrotnie podejmował również studia matematyczne, których jednak nigdy nie ukończył.

Działalność akademicka

W latach 1996-1998 w ramach studiów doktorskich odbywał staż w Scripps Research Institute w La Jolla w stanie Kalifornia, gdzie pod kierunkiem prof. Adama Godzika i prof. Jeffreya Skolnicka zajmował się rozwijaniem sposobów przewidywania struktury przestrzennej białek na podstawie sekwencji aminokwasów. W latach 1998-1999 odbył staż podoktorski w grupie prof. Godzika na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego, kontynuując prace nad doskonaleniem metod przewidywania struktury i funkcji białek. Po powrocie do Polski w latach 1999-2001 stworzył od podstaw i kierował Laboratorium Bioinformatyki w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.

Instytut BioInfoBank

W 1999 dr Rychlewski założył Instytut BioInfoBank – prywatną instytucję non-profit działającą w branży bioinformatycznej. W pierwszych miesiącach działalności Instytut zajmował się tworzeniem oprogramowania dla branży farmaceutycznej. Począwszy od 2002 BioInfoBank wziął udział w kilkunastu projektach finansowanych z europejskich Programów Ramowych Badań i Rozwoju Technologicznego na łączną kwotę kilku milionów euro, a ich efektem były liczne publikacje naukowe w prestiżowych czasopismach. Równolegle Instytut starał się o kategoryzację jako jednostka naukowa i dofinansowanie ze strony organów krajowych, napotykając jednak liczne komplikacje ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Historia perypetii Instytutu z tamtych lat została opisana w utworze Bajka o Polskiej Nauce. Po dekadzie starań Instytut uzyskał w 2010 roku status jednostki naukowej z najwyższą kategorią A, co pozwoliło starać się o granty badawcze w ramach programów organizowanych przez MNiSW oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, jednak bez większych sukcesów. Działalność naukowo-badawcza BioInfoBanku była częściowo wspierana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, głównym źródłem finansowania pozostały jednak projekty, w sprawie których decyzje finansowe zapadały poza Polską, m.in. przedsięwzięcia finansowane przez wspomniane Programy Ramowe.

Wśród najważniejszych osiągnięć dra Rychlewskiego i BioInfoBanku na polu bioinformatyki można wymienić stworzenie i utrzymywanie popularnych internetowych serwisów bioinformatycznych do przewidywania struktury i funkcji białek, takich jak Meta‑Server, 3D‑Jury oraz GRDB. W ramach popularyzacji nauki Instytut utrzymywał w latach 2006-2009 serwis społecznościowy dla naukowców (BioInfoBank Library) rozszerzony później o elementy e-learningowe. W szczycie popularności w roku 2009 był on odwiedzany przez ponad 100 000 użytkowników dziennie i był pod tym względem drugim na świecie serwisem bioinformatycznym.

Począwszy od roku 2012 środek ciężkości działalności BioInfoBanku zaczął przesuwać się w kierunku IT i aplikacyjnych prac badawczych, a w szczególności technologii blockchain i kryptowalut. W ramach Instytutu zostały zaprojektowane specjalizowane układy scalone (ASIC) w technologii 55nm i 28nm dedykowane do wykorzystania przy generowaniu kryptowalut bazujących na funkcji skrótu SHA-256, takich jak bitcoin. Układy te zostały wyprodukowane w nakładzie kilkudziesięciu milionów sztuk i w roku 2013 były odpowiedzialne ze generowanie około połowy mocy sieci bitcoin. W późniejszych latach Instytut skupił się na tworzeniu nowych wydajnych systemów blockchain takich jak ESC (Enterprise Service Chain), wykorzystywanych do mikropłatności, np. w sieci Adshares.

BIB Seed Capital

W 2007 wraz z Marcinem Hoffmannem utworzył BIB Seed Capital – fundusz kapitału zalążkowego zajmujący się wspieraniem polskiej myśli naukowo-technicznej m.in. w obszarach biotechnologii, biologii molekularnej, chemii i informatyki oraz umożliwieniem jej transferu do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Trafne inwestycje pozwoliły spółce na zwielokrotnienie kapitału, a wiele wspartych przez nią startupów odniosło sukces na rynku, m.in.:

• Medicalgorithmics S.A. – polskie przedsiębiorstwo branży high-tech, będące ekspertem i dostawcą rozwiązań systemowych oraz algorytmicznych w diagnostyce kardiologicznej; spółka notowana na GPW.
• Proteon Pharmaceuticals S.A. – polska spółka farmaceutyczna, prowadząca badania nad bakteriofagami i opracowująca na ich bazie preparaty skutecznie zastępujące antybiotyki.

Działalność na rzecz medycznej marihuany

W 2013 BioInfoBank we współpracy ze Stowarzyszeniem Wolne Konopie rozpoczął projekt badawczy SOS-THC, którego celem było zbadanie długotrwałego wpływu kannabinoidów zawartych w marihuanie na poziom inteligencji i funkcje poznawcze u dorosłych. Badanie miało trwać przez 10 lat i objąć 10 000 osób, które od wielu lat zażywają marihuanę. W lutym 2013 w Kierzkowie (ok. 25 km od Gdańska) uruchomiono zarejestrowaną plantację wyselekcjonowanych odmian Cannabis indica. Mimo w pełni legalnego charakteru badań (prowadzonych w ścisłej współpracy z Wojewódzkim Inspektoratem Farmaceutycznym w Gdańsku) 30 października 2013, wskutek zawiadomienia złożonego przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego, na plantację wkroczyła policja; dokonano zniszczenia upraw i zatrzymania kilku osób, które wkrótce zwolniono do domu bez postawienia zarzutów. W konsekwencji zniszczenia roślin eksperyment nie został zrealizowany w pełnym zakresie, jednak przyczynił się do nasilenia prac zmierzających ku liberalizacji prawa w zakresie dostępu do medycznej marihuany.

Osiągnięcia naukowe i organizacyjne

Dr Rychlewski jest autorem lub współautorem stu kilkudziesięciu publikacji naukowych (180 według Google Scholar, 143 według Scopus, 140 według Web of Science), w tym także w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych, takich jak Nature, Science i Cell. Były one i są obszernie cytowane (11148 cytowań według Google Scholar, 8014 według Scopus, 7086 według Web of Science), co daje odpowiednio 61,93, 56,04 lub 50,61 cytowania na publikację i wskaźnik Hirscha kolejno 50, 43 lub 40. Jest również współautorem kilku zgłoszeń patentowych w Unii Europejskiej i USA.

Stworzył od podstaw Laboratorium Bioinformatyki w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie i kierował nim w latach 1999-2001. Utworzył i koordynował Centrum Innowacyjnych Technologii CITech – sieć jednostek naukowych i firm biotechnologicznych, której w 2004 Komitet Badań Naukowych przyznał status Centrum Doskonałości. W 2009 kierowany przez niego Instytut BioInfoBank został uhonorowany nagrodą Poznańskiego Lidera Przedsiębiorczości w kategorii małych przedsiębiorstw.

Życie prywatne

Syn Jerzego i Alicji, ma dwóch braci – Przemysława i Konrada. Jest bratankiem prof. Jacka Rychlewskiego i wnukiem stryjecznym prof. Eugeniusza Rychlewskiego. Rozwiedziony, ma czwórkę dzieci (Tymoteusz, Lena, Lilianna i Anna).

Leszek Rychlewski jest zagorzałym zwolennikiem przejrzystości i przeciwnikiem obowiązujących przepisów o ochronie danych osobowych, które uważa za przesadne. W 2012 genomy jego oraz rodziców i braci zostały w całości zsekwencjonowane i opublikowane.

Przypisy

Bibliografia

• Mariusz Jaskólski: "Polska mafia" nadaje ton nauce (pol.). wyborcza.pl, 2011-11-08. [dostęp 2018-09-14].
• Adam Kuzdraliński: Wywiad: Polska bioinformatyka stosowana (pol.). e-biotechnologia.pl, 2011-05-27. [dostęp 2018-09-14].
• Blanka Majda: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego hamuje rozwój innowacyjnych firm (pol.). biotechnologia.pl, 2011-09-16. [dostęp 2018-09-14].
• Mateusz Pilarczyk: Poznański BioInfoBank prowadził eksperymenty z marihuaną. Plantację zlikwidowała policja (pol.). gloswielkopolski.pl, 2013-11-05. [dostęp 2018-09-14].
• Palestra Polska: Marihuana w ramach kontratypu czyli eksperyment BioInfoBank Institute (pol.). palestrapolska.wordpress.com, 2014-04-25. [dostęp 2018-09-14].
• Leszek Rychlewski: Curriculum Vitae (pol.). bioinfo.pl, 2010-10-28. [dostęp 2018-09-14].
• Leszek Rychlewski w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI).
• Leszek Rychlewski w wyszukiwarce Google Scholar (pol.)
• Leszek Rychlewski w bazie Scopus (ang.)

Linki zewnętrzne

• Instytut BioInfoBank (oficjalna strona internetowa) (ang.)
• Instytut Bioinfobank w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI)