Khurmatulla Utyashev

Үтәшев Хөрмәтулла Ғаззали улы (23 ноябрь 1959 йыл) — актёр, режиссёр һәм театр эшмәкәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1991 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Рәсәй Федерацияһының халыҡ (2008) һәм атҡаҙанған (1998), Башҡортостан Республикаһының халыҡ (1995) һәм атҡаҙанған (1992) артисы. Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2002).

Биографияһы

Хөрмәтулла Ғаззали улы Үтәшев 1959 йылдың 23 ноябрендә Башҡорт АССР-ының Хәйбулла районының Солтанғужа (хәҙер Таштуғай) ауылында тыуған.

Бала сағынан театр менән ҡыҙыҡһына, 4-се синыфтан алып дөйөм мәктәп байрамдарын алып барыусы була.

1986 йылда Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институтын (Ф. Т. Ҡасимова курсы), 2005 йылда Башҡортостан Республикаһы Президенты ҡарамағындағы Дәүләт хеҙмәте һәм идаралыҡ академияһын тамамлаған.

Институтты тамамлағас, Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрында эшләй: 1986—2000 йылдарҙа — актер, 2000 йылдан — актер һәм төп эшмәкәрлек буйынса директор. 2012 йылда директор вазифаһынан бушатыла. Хәҙер директорҙың беренсе урынбаҫары. Героик-романтик ролдәр хас.

1991 йылдан Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы, 1991—2001 йылдарҙа Өфө дәүләт сәнғәт институтында уҡыта.

Хөрмәтулла Ғаззали улы 1995 йылда Салауат драма театрында «Маугли» спектаклен ҡуя (Р. Киплингтың «Книга джунглей» әҫәрен үҙе башҡорт теленә тәржемә итә), шулай уҡ «Ҡатынымдың исеме Морис» (Р. Шарт), «Алдан түләйем» (Н. М. Птушкина), «Бенжамент институты» (Р. Вальзерҙың «Якоб фон Гунтен» романы буйынса) пьесаларын башҡорт теленә тәржемә итә.

Ролдәре

• Айтуған («Утлы өйөрмә», Ә. М. Мирзаһитов; дебют, 1986),
• Юлдыбай («Башҡорт туйы»),
• Аҡйегет («Ай тотолған төндә», Мостай Кәрим),
• Салауат («Салауат. Өн аралаш ете төш», Мостай Кәрим),
• Малик («Төнгө ҡунаҡ», Ф. В. Богданов),
• Шайморатов («…Шайморатов генерал», Ф. М. Бүләков),
• Темуджин («Сыңғыҙхандың һуңғы төйәге», Н. Абдыҡадыров),
• Йәмил («Диләфрүзгә дүрт кейәү», Т. Ғ. Миңнуллин),
• Жора («Талаҡ, талаҡ!..» — «Камикадзе», Ф. М. Бүләков),
• Стенька Разин («Бибинур, ах, Бибинур!», Ф. М. Бүләков),
• Петрюс («Иҫ китмәле мөгөҙлө шәп ир», Ф. Кроммелинк),
• Эгей («Медея», Еврипид),
• Доменико («Илай белмәгән ҡатын» Э. де Филиппоның «Филумена Мартурано» пьесаһы буйынса),
• Мак Мерфи («Кәкүк ояһы», К. Кизи романы буйынса Ә. Ә. Абушахманов ҡуйған).

Кинолағы ролдәре

• Мәүлит («Ауыл өҫтөндә йәйғор», «Башҡортостан» киностудияһы, 2001),
• Тайан хан («Чингис Хаан сере», «Каропрокат» һәм «Ургэл В» киностудияһы «NYAMGAVAA FILM PRODUCTION» һәм «Brown Wolf Production» кинокомпанияһы менән берлектә, 2009).

Маҡтаулы исемдәр һәм бүләктәр

• Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (1992)
• Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1995)
• Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (1998)
• Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы (2008)
• Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2002)
• Рәми Ғарипов исемендәге премия лауреаты — «Февраль. Буран…» спектаклен ҡуйған өсөн (З. Бураҡаева) (2013)
• Ҡазандағы Халыҡ-ара төрки халыҡтарының «Науруз» театр фестивале (2002), Бишкәктәге «АРТ ОРДО» (2003) һәм «Туғанлыҡ» төрки телле театрҙар фестивалдәре (2006) лауреаты.

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Башкирское театральное искусство. Хурмат Утяшев //Культурное наследие народов России. Башкиры. — М., 2003
• Иксанова Г. О театре И не только: очерки, интервью, рец. — Уфа, 2006.

Һылтанмалар

• А.Ә.Балғазина, Тәржемәсе Г.Һ.Ризуанова Үтәшев Хөрмәтулла Ғаззали улы // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• http://www.biogr.ru/biography/?id_rubric=1&id=6060
• http://www.agidel.ru/?param1=13304&tab=7
• http://ljrate.ru/post/6868/433559