Jazep Hladki

Язэп Адамавіч Гладкі (4 кастрычніка 1890, в. Міхалкавічы, Барысаўскі павет, цяпер Лагойскі раён, Мінская вобласць — 28 ліпеня 1972; Крыптанімы і псеўданімы: А. В., Адам Варлыга) — беларускі грамадскі дзеяч, фалькларыст, этнограф.

Біяграфія

У 1912 годзе мабілізаваны ў Рускую імператарскую армію. Па сканчэнні фельчарскай школы ваяваў у Першую сусветную вайну на Паўночным фронце. Кавалер трох Георгіеўскіх крыжоў.

Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года далучыўся да беларускага руху, распаўсюджваў газету «Вольная Беларусь», выбіраўся членам выканаўчага камітэта 12-й арміі. Дэлегат з’езда беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску, Першага Усебеларускага з’езда ў Мінску. У 1918—1919 гадах вучыўся ў Мінскім Беларускім педагагічным інстытуце. У 1920-я гады настаўнічаў у беларускіх пачатковых школах Барысаўскага павета, ад 1921 годзе актыўна ўдзельнічаў у арганізацыі беларускага школьніцтва на Лагойшчыне. У 1930 годзе звольнены па палітычных матывах. Каб пазбегнуць рэпрэсій, перабраўся ў Мінск, дзе ў 1935—1936 гадах скончыў Вышэйшы педагагічны інстытут і працаваў у Інстытуце школьнай педагогікі пры Наркамаце асветы.

У час Другой сусветнай вайны падчас нямецкай акупацыі ў 1941 годзе вярнуўся настаўнічаць у родную вёску, але ў 1943 годзе, ратуючыся ад партызанаў, зноў прыехаў у Мінск і працаваў у выдавецтве школьных падручнікаў.

З 1944 года ў Германіі, настаўнічаў у лагерах для перамешчаных асобаў, выкладаў у беларускай гімназіі імя М. Багдановіча ў Ватэнштэце. На ўласныя грошы заснаваў выдавецтва «Заранка», выдаў «Беларускі лемантар», чытанкі, зборнікі беларускіх народных спеваў і казак (агулам каля 10 кніг).

З 1952 года ў ЗША, працягваў вучобу, выдавецкую і культурна-асветніцкую дзейнасць, аднавіўшы ў Нью-Ёрку выдавецтва «Заранка». Выдаў пад псеўданімам Адам Варлыга зборнікі этнаграфічнага і фальклорнага зместу. Аўтар прац «Прыказкі Лагойшчыны» (Мюнхен, 1966), «Краёвы слоўнік Лагойшчыны» (Нью Ёрк, 1970), а таксама грунтоўных ўспамінаў «Чутае — бачанае — перажытае» (“Запісы БІНіМ” № 40, 2018). Ва ўспамінах даў шырокую панараму народнага жыцця Лагойшчыны канца XIX — пачатку XX ст.

Сябра Беларускага інстытуту навукі і мастацтва. Выкладаў беларускую мову на беларусаведных курсах у Нью-Ёрку.

Памёр 28 ліпеня 1972 года. Пахаваны ў Іст-Брансуіку на могілках парафіі Жыровіцкай Божай Маці БАПЦ.

Зноскі

Літаратура

• Палупанаў, У. Гладкі Язэп Адамавіч / Уладзімір Палупанаў // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / БелЭн; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — С. 55 — 56. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 42.
• Палупанаў, У. Дума пра Адама Варлыгу // Літаратура і мастацтва. — 1991. — № . — 20 снежня. — С.