Jakub Prawin

Jakub Prawin (ur. 18 kwietnia 1901 w Tarnowie, zm. 7 lipca 1957 w Świdrach Małych) – doktor praw, generał brygady Wojska Polskiego, wysoki urzędnik państwowy. Polski komunista pochodzenia żydowskiego.

Wuj i wychowawca Daniela Passenta, dziennikarza tygodnika „Polityka”, dyplomaty.

Życiorys

Syn Adolfa, zawiadowcy stacji kolejowej, i Bronisławy z Erlichów. W czerwcu 1919 ukończył gimnazjum w Tarnowie. Pod wpływem nauczyciela historii Włodzimierza Jarosza stał się socjalistą. W 1920 uniknął poboru do wojska i przedostał się do Wiednia, gdzie ukończył studia prawnicze (uzyskał tytuł doktora nauk prawnych), a także studia w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego w Wiedniu. Studiował równolegle biologię i antropologię. W Wiedniu związał się z ruchem komunistycznym – w 1920 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej (Kommunistischer Jugend-Verband). Interesował się muzyką. Grał na skrzypcach i fortepianie.

Po powrocie do Polski w 1928 (skorzystał z amnestii), pracował w firmach ubezpieczeniowych, we włoskiej firmie handlowej jako przedstawiciel na Polskę. Bronił praw związków zawodowych. W 1931 wstąpił do Komunistycznej Partii Polski (KPP), gdzie był m.in. sekretarzem Komitetu Dzielnicowego (KD) Śródmieście i Wola oraz sekretarzem Wydziału Propagandy Komitetu Warszawskiego (KW) i członkiem KW KPP. Od maja 1935 do stycznia 1936 i od stycznia do maja 1937 był osadzony w Berezie Kartuskiej za działalność wywrotową.

We wrześniu 1939 uciekając przed Niemcami trafił do Lwowa, gdzie działał na rzecz komunistów. Przyjęty do WKP(b) z zaliczeniem stażu w KPP od 1931.

W 1941 uciekał przed Niemcami, wcielony do Armii Czerwonej. Jako żołnierz Armii Czerwonej walczył w bitwie pod Stalingradem. Za bitwę mianowany do stopnia majora i odznaczony Medalem za Obronę Stalingradu. W 1943 w stopniu majora odkomenderowany do 1 DP. Służył jako politruk współpracujący z NKWD w kwatermistrzostwie, w wydziale oświatowym 1 Dywizji, następnie zastępca dowódcy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki ds. polityczno-wychowawczych. Ranny w bitwie pod Lenino. W 1944 awansowany do stopnia pułkownika.

Po wypadku samochodowym, w którym został ranny we wrześniu 1944, odkomenderowany do służby państwowej. W latach 1944–1945 był dyrektorem departamentu w Ministerstwie Skarbu i dyrektorem departamentu ds. kolejnictwa w Ministerstwie Komunikacji.

Jako Pełnomocnik Rządu Polskiego (mianowany 26 lutego 1945) przy 3 Froncie Białoruskim, a następnie Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski w dniu 23 marca 1945 o godz. 12.00 przejął administrację Warmii i Mazur. Od 23 maja 1945 do listopada 1945 był pierwszym wojewodą olsztyńskim.

W listopadzie 1945 skierowany do Berlina na stanowisko szefa Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech. Na tym stanowisku w 1946 mianowany generałem brygady. W Berlinie inicjował działania rewindykacji zrabowanych Polsce dóbr materialnych i kulturalnych, polskich archiwów wywiezionych do Niemiec i niemieckich Archiwów Ziem Odzyskanych. W tym celu ściągnął do Berlina dyrektora Archiwum Głównego Akt Dawnych. Sprowadził do Polski 19 wagonów akt z Warszawy, Gdańska, Torunia, Szczecina, Bydgoszczy, Elbląga, Pelplina oraz Malborka.

Od lipca 1950 był wiceprezesem Narodowego Banku Polskiego.

Utonął w Wiśle w Świdrach Małych 7 lipca 1957. Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A25-tuje-15). Jego imieniem nazwano park wokół Zamku w Olsztynie.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Czerwonej Gwiazdy, Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Wojny Ojczyźnianej II stopnia, Medalem za Obronę Stalingradu, Krzyżem Walecznych, Medalem za Warszawę 1939–1945, Medalem 10-lecia Polski Ludowej i pośmiertnie Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Przypisy

Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny t. XXVIII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984-1985
• Jakub Prawin: Wspomnienia, Książka i Wiedza Warszawa 1959
• Henryk P. Kosk: Generalicja polska, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” Pruszków 2001
• Janusz Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom III: M–S, Toruń 2010
• Jakub Prawin
• Daniel Passent nt. Jakuba Prawina
• Stanisław Jankowiak „Trudny powrót do macierzy”, Biuletyn IPN, 9-10/2005, s. 28
• Stanisław Jankowiak „Łączenie rodzin między Polską a Niemcami w latach pięćdziesiątych”, Biuletyn IPN, 9/2001, s. 22