Huw Arwystli

Roedd Huw Arwystli (fl. 1542-1578) yn fardd canol oesol o blwyf Trefeglwys yng nghantref Arwystli, Sir Drefaldwyn. Mae tua chant a hanner o'i gerddi ar gadw yn Y Llyfrgell Genedlaethol, Archif Prifysgol Bangor a'r Amgueddfa Brydeinig.

Yn ôl y traddodiad roedd Huw yn ddyn cloff tlawd digartref, rhyw noson aeth i gysgu yn Eglwys Llandinam; wrth gysgu teimlodd bod rhywun wedi dod ato ac wedi gosod rhywbeth yn ei ben. Y bore wedyn derbyniodd cardod gan fenyw ac fe ddiolchodd iddi efo englyn cywrain, er na chanodd llinell o gan gynt; yr hyn oedd wedi ei brofi yn y nos oedd Duw yn rhoi dawn y bardd yn ei ben. Wedi hynny bu'n un o feirdd gorau a mwyaf toreithiog ei oes ac yn cael ei dderbyn i neuaddau'r uchelwyr i ganu iddynt a derbyn eu nawdd.

Er ei fod wedi derbyn ei ddawn i ganu trwy wyrth mewn eglwys, doedd hynny ddim yn rhwystr iddo ddefnyddio ei ddawn i ganu maswedd, gan gynnwys, o bosib, y gerdd hoyw cyntaf yn y Gymraeg Mab wedi ymwisgo mewn Dillad Merch (er bod rhai yn awgrymu mae gwawdio actor yn chware rôl merch ydyw yn hytrach na dyn yn draws wisgo am resymau nwydus).

Cyfeiriadau