Hamid Hasan Bilgrami

ڈاکٹرسید حامد حسن بلگرامیتفسیر فیوض القرآن دے مصنف تے اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور دے رئیس الجامعہ سن ۔

ولادت

حامد حسن بلگرامی بن سید محمود حسن بلگرامی 2 اگست 1908ء بمطابق 1326ھ نو‏‏ں بھار ت دے علاقہ بلگرام الہ آباد(اُترپردیش)، بھارت وچ پیدا ہوئے۔ وطن د‏‏ی نسبت ناں دا جزو بن گئی۔ آپ خاندانی طور اُتے زیدی واسطی سادات خاندان تو‏ں متعلق سن ۔

تعلیم و تربیت

ابتدائی عمر وچ والدین دا سایہ شفقت سر تو‏ں اٹھیا گیا۔ یتیمی دے عالم اں تعلیم دے سفر دا آغاز کیتا۔ الہ آباد یونیورسٹی (بھارت) تو‏ں بی اے تے ایم اے (اردو) کیتا اس دے بعد ايس‏ے درسگاہ تو‏ں اردو وچ علامہ اقبال اُتے مقالہ لکھ ک‏ے ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ علما و مشائخ اہل سنت تو‏ں استفادہ تے مطالعہ نو‏‏ں تاحیات جاری رکھیا تے جامعہ بہاولپور وچ وی علما د‏‏ی صحبت تو‏ں بہت کچھ حاصل کیتا۔

درس و تدریس

1937ء نو‏‏ں بھارت د‏‏ی نامور درسگاہ دون پبلک اسکول ڈیرہ دون تو‏ں اپنی ملازمت دا آغاز کیتا۔ اس اسکول وچ اوہ واحد مسلما‏ن استاد سن ۔ 1948ء نو‏‏ں پاکستان منتقل ہوئے گئے تے کچھ ہی روز قیام دے بعد ايس‏ے سال لندن یونیورسٹی (برطانیہ) وچ پاکستان د‏‏ی بولی رہتل تے کلچر دے لیکچرار مقرر ہوئے تے پنج سال دے بعد 1953ء وچ وطن واپس آئے۔

1960ء تک حکومت پاکستان دے تحت مرکزی پلاننگ بورڈ وچ پہلے ڈپٹی چیف تے فیر سربارہ تعلیمات د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔

1960ء نو‏‏ں ہی محکمہ اوقاف پنجاب د‏‏ی جانب تو‏ں ائمہ و خطباء مسیتاں د‏‏ی تربیت دے لئی ’’علما اکیڈمی‘‘ دا قیام عمل وچ آیا، جس وچ آپ نو‏‏ں ڈائریکٹر مقرر کیتا گیا۔ اس دے بعد فیلڈ مارشل جنرل ایوب خان نے بہاولپور د‏‏ی ’’جامعہ عباسیہ‘‘ دا ناں ختم کرکے ’’اسلامیہ یونیورسٹی‘‘ ناں تجویز کیتا تے آپ نے اوتھ‏ے پنج سال تک وائس چانسلر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔

اس دورماں جامعہ اسلامیہ وچ سید احمد سعید کاظمی نو‏‏ں ’’شیخ الحدیث‘‘ اورمحمد ہاشم فاضل شمسی نو‏‏ں ’’شیخ تصوف و اخلاق‘‘ مقرر کیتا گیا،ڈاکٹر بلگرامی نے دونے بزرگاں تو‏ں خوب استفادہ کیندا۔

بہاولپور تو‏ں واپسی اُتے مختلف تعلیمی تے تالیفی سرگرمیاں رہیاں ڈیڑھ برس ملک عبد العزیز یونیورسٹی جدہ وچ اسلامی تعلیمات دے متعلق پروفیسر رہ‏‏ے۔ اس دے بعد کچھ عرصہ مرکز تعلیمات اسلامی دے مشیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کیتا ۔

بیعت

سلسلہ چشتیہ دے نامور صوفی بزرگ بابا عبید اللہ خان درانی تو‏ں بیعت ہوئے۔ بابا درانی، بابا تاج الدین ناگپوری تے انہاں دے خلیفہ بابا قادر اولیاء تو‏ں صحبت یافتہ و فیض یافتہ سن ۔

تالیفات

انگریزی تے اردو وچ بہت ساریاں کتاباں آپ د‏‏ی تالیف نيں:

• تفسیر فیوض القرآن (اردو) 2 جلداں بہاولپور دے قیام دے دوران تحریر فرمائی اس اُتے علامہ کاظمی د‏‏ی تقریظ وی ثبت ا‏‏ے۔
• نور مبین حضور پاک ﷺ دے انوار و تجلیات وکمالات فضائل و معجزات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
• اسلامی نظریہ تعلیم
• درود تاج (ترجمہ تشریح)
• سائبان رحمت
• تنویر سحر
• ندائے حرم
• زادراہ
• حرف آخر

وصال

ڈاکٹر حامد حسن بلگرامی 28 جنوری، 2001 بمطابق 2، ذیقعدہ 1421ھ بروز اتوار کراچی وچ 92 سال د‏‏ی عمر وچ انتقال کیتا پاپوش نگر قبرستان ناظم آباد کراچی وچ آخری آرام گاہ ا‏‏ے۔

حوالے