Guri Madhi

Ο Γκούρι Μάδι (αλβανικά Guri Madhi, 15 Μαΐου 1921 – Ιούνιος 1988) ήταν Bορειοηπειρώτης ζωγράφος και ηθοποιός.

Βιογραφία

Ο Γκούρι Μάδι γεννήθηκε στις 15 Μαΐου του 1921 στην Κορυτσά. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ελάχιστα είναι γνωστά. Ο Μάδι πήγε σχολείο στην Κορυτσά, αναγκάστηκε όμως κάνει μια διακοπή λόγου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου εντάχθηκε στο σώμα των κομμουνιστών ανταρτών και πολέμησε εναντίον των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών. Με το τέλος του πολέμου μπόρεσε να τελειώσει το σχολείο και το 1950 να πάει για σπουδές στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί εγγράφεται στη Ακαδημία Καλών Τεχνών της ΕΣΣΔ στο Λενινγκράντ απ' όπου θα πάρει το πτυχίο το 1956. Επιστρέφει αμέσως στην Αλβανία και αναλαμβάνει θέση επιθεωρητή στο Υπουργείο Πολιτισμού στα Τίρανα. Το 1961 διορίζεται λέκτορας στο Ανώτερο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών Τιράνων.

Το 1966 το καθεστώς της Αλβανίας ξεκίνησε ένα κύμα εκκαθάρισης στη χώρα με το πρόσχημα Πόλεμος κατά της γραφειοκρατίας, θύμα της οποίας έγινε και ο Μάδι. Το 1967 διαγράφεται από το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα Αλβανίας (PPSH) και μετατίθεται στο Αργυρόκαστρο όπου αναγκάστηκε να δουλέψει δυο χρόνια σε ένα στρατόπεδο. Μόλις το 1970 μπόρεσε να γυρίσει στα Τίρανα.

Ο Μάδι δίδασκε για πολλά χρόνια και στην Σχολή Καλών Τεχνών Γιόρνταν Μίσγια (Jordan Misja) στα Τίρανα. Βγήκε στη σύνταξη το 1983 και ήταν ήδη εκείνη την εποχή από τους πιο ξακουστούς ζωγράφους της γενιάς του.

Για τρία χρόνια ο Γκούρι Μάδι ήταν ενεργός και ως ηθοποιός θεάτρου στην Κορυτσά. Είχε βασικό ρόλο στο δράμα Υπό τις καστανιές της Πράγας του Ρώσου Κωνσταντίν Μιχάηλοβιτς Σίμονοβ και στην κωμωδία Ο Τσιγκούνης του Μολιέρου.

Ο Γκούρι Μάδι πέθανε τον Ιούνιο του 1988 στη Βουδαπέστη υπό άγνωστες συνθήκες. Είχε μεταβεί στην ουγγρική πρωτεύουσα για μια εγχείρηση στον θυρεοειδή. Καθώς το καθεστώς δεν επέτρεπε ταξίδια στο εξωτερικό για τους πολίτες, ο καλλιτέχνης ήταν δίχως συνοδεία. Η οικογένειά του απλώς πληροφορήθηκε από τις αρχές οτι ο Μάδι βρέθηκε νεκρός, δίχως παραπέρα πληροφορίες.

Ο Γκούρι Μάδι ήταν ο μόνος αλβανός καλλιτέχνης που παρά τη διαγραφή του από το κομμουνιστικό κόμμα το 1967, τιμήθηκε το 1976 με τον τίτλο Ζωγράφος του Λαού (Piktor i Popullit).

Έργο

Ο Γκούρι Μάδι αποθανάτισε, κυρίως στα πρώτα δημιουργικά του χρόνια, ιδιαίτερα ηρωικές απεικονίσεις της αλβανικής ιστορίας και της εποχής του. Πολλά από τα έργα του ήταν παραγγελίες ή δημιουργήθηκαν με προδιαγραφές του καθεστώτος. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μάδι πέρασε σε ένα πιο ελεύθερο στυλ ζωγραφικής.

Στο διάστημα 1955-1988 ο Μάδι δημιούργησε πάνω από 400 έργα. Οι ειδήμονες ξεχωρίζουν τρεις διαφορετικές περιόδους καλλιτεχνικής δημιουργίας:

• Την περίοδο μετά τις σπουδές, με έντονες επιρροές του ιμπρεσιονισμού
• Μια μικρή περίοδος κατά το διάστημα 1965-1966, με επιρροές του υπερρεαλισμού
• Την περίοδο μετά το 1980, με δημιουργίες εξπρεσιονισμού και αφηρημένης τέχνης

Η πτυχιακή του εργασία του 1956 με τον τίτλο Ο Μπαϊράμ Τσούρρι στη σπηλιά της Ντραγκοβίας απεικονίζει τον εθνικό ήρωα Μπαϊράμ Τσούρρι (Bajram Curri) με το τυπικό ύφος του ρωσικού ιμπρεσιονισμού. Το έργο αυτό ήταν αναρτημένο στο γραφείο του Αλβανού δικτάτορα Ενβέρ Χότζα που ήταν ενθουσιώδης λάτρης μεγαλοδιάστατων ιστορικών πινάκων ιμπρεσσιονιστικού στυλ. Σήμερα το έργο αυτό βρίσκεται στην Πινακοθήκη Γκούρι Μάδι στην Κορυτσά.

Άξιο μνημόνευσης είναι και το έργο του με τίτλο Η διάσκεψη 81 κομμάτων στη Μόσχα το 1960. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά έργα του αλβανικού σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Απεικονίζει μεγαλοδιάστατα (265x210cm) τη ρήξη μεταξύ του αλβανικού κομμουνιστικού κόμματος και των υπόλοιπων κομμουνιστών εταίρων στη διάρκεια μιας διάσκεψης στη Μόσχα το 1960. Από τη μια πλευρά απεικονίζεται ένας τεράστιος και δυναμικός Ενβέρ Χότζα με ηγετικά στελέχη του κόμματός του και την κομμουνιστική αντιπροσωπεία της Κίνας που επίσης αντιτάχτηκε της Σοβιετικής Ένωσης. Από την άλλη πλευρά είναι απεικονισμένοι ο Χρουστσόφ, ο Μπρέζνιεφ, ο Ούλμπριχτ και η κομμουνιστική ηγεσία που με φρίκη στρέφονται μακρυά και γίνονται αποδέκτες των ρητορικών κεραυνών του Χότζα. Ο πίνακας ήταν παραγγελία το 1973 της Κεντρικής Επιτροπής του PPSH επ' ευκαιρία της συμπλήρωσης τριάντα χρόνων από την απελευθέρωση της Αλβανίας και συνάμα των εγκαινίων ενός καινούργιου κτίσματος της Εθνικής Πινακοθήκης Τιράνων. Ο Μάδι ολοκλήρωσε την παραγγελία τον Νοέμβρη του 1974 και το παρουσίασε στην Κεντρική Επιτροπή. Αυτή αποφάνθηκε ότι ο Ενβέρ Χότζα δεν απεικονίζεται αρκετά ισχυρός και δυναμικός και έδωσε εντολή στο ζωγράφο Ζεφ Σόσι να επεξεργαστεί τον ηγέτη πάνω στον πίνακα του Μάδι, όπως και έγινε. Το 1978 υπήρξε ρήξη της Αλβανίας με την Κίνα και ο Μάδι λαμβάνει την εντολή από το κόμμα να εξαφανίσει την κινεζική αποστολή από τον πίνακα. Ο Μάδι αλλάζει το έργο του και υπερκαλύπτει τους κινέζους με μπογιά. Τρία χρόνια αργότερα, το 1981, ανακαλύπτεται νεκρός ο αναπληρωτής του Ενβέρ και πρωθυπουργός της Αλβανίας Μεχμέτ Σέχου. Ξανά δέχεται ο Μάδι την εντολή να πειράξει το έργο του και να εξαφανίσει από τον πίνακα τον Σέχου που ήταν απεικονισμένος στην πλευρά του Ενβέρ. Αυτή τη φορά ο ζωγράφος αρνείται όμως με την αιτιολογία ότι ένα τέτοιο βήμα θα κατέστρεφε την σύνθεση ολοκληρωτικά και ο πίνακας θα έχανε κάθε αξία. Ως αποτέλεσμα της άρνησης, ο πίνακας αποσύρθηκε από τη δημοσιότητα. Σήμερα βρίσκεται το έργο στην Εθνική Πινακοθήκη Τιράνων.

Παρόλο που ο Μάδι ήταν από την Κορυτσά, ένα μέρος της δημιουργίας του ασχολείται με το θέμα Κοσσυφοπέδιο. Ήδη η πτυχιακή του εργασία είχε σχέση με αυτή την περιοχή της Ευρώπης. Με το που γύρισε από τις σπουδές πίσω στη χώρα του, ο Μάδι συνέχισε να ασχολείται με το θέμα και επισκέφτηκε την περιοχή της Τροπόγιας στα σύνορα με το Κοσσυφοπέδιο (τα σύνορα με την Γιουγκοσλαβία είχαν κλείσει ήδη από το 1948). Εκεί δημιούργησε αρκετά πορτραίτα Κοσοβάρων ντυμένους με τοπικές ενδυμασίες. Το 1978 ο Μάδι μπόρεσε να ταξιδέψει για δυο βδομάδες στο Κοσσυφοπέδιο όπου και δημιούργησε αρκετά έργα που βρήκαν και απήχηση στον τοπικό τύπο. Μαζί με τον Κουιτίμ Μπούζεν θα οργανώσει το 1979 έκθεση με θέμα ιστορικά μέρη του Κοσόβου. Το 1981 θα υπάρξει και πάλι μια κοινή έκθεση στις πόλεις Πρίστινα, Φεριζάι και Πρίζρεν. Πολλά από τα έργα του βρίσκονται σε πινακοθήκες του Κοσσυφοπεδίου.

Για χρόνια ο Μάδι έπρεπε να υποταχθεί δημιουργικά σε εντολές του καθεστώτος. Εκτελούσε παραγγελίες, συμμορφώνονταν με τις υποδείξεις και έπρεπε να επεξεργαστεί ακόμα και γυμνές γυναίκες στα έργα του και να τις προσθέσει με το πινέλο ρούχα. Προς το τέλος της ζωής του ο Γκούρι Μάδι ξεφεύγει από τους αυστηρούς κανόνες. Αν και δεν του ήταν πλέον επιτρεπτό να εκθέτει τα έργα του, παρ'όλα αυτά ήταν τουλάχιστο σε θέση να ακολουθήσει τις προσωπικές του καλλιτεχνικές επιταγές.

Το 2011, είκοσι τρία χρόνια μετά το θάνατό του, τα παιδιά του ανακαλύπτουν τυχαία σε μια επιχείριση καθαρισμού και ανακαίνισης απαγορευμένους πίνακες του καλλιτέχνη, που για τη δικτατορία θα ήταν λόγος φυλάκισης. Ο Μάδι χρησιμοποιούσε το εξής κόλπο: δημιουργούσε πίνακες και από τις δυο μεριές του καμβά. Η αθέατη πλευρά κρυμμένη πίσω από τη κορνίζα είχε απαγορευμένες απεικονίσεις και η μπροστινή θεατή πλευρά έδειχνε παραστάσεις αθώες.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Γκούρι Μάδι τιμήθηκε το 1976 με τον τίτλο Ζωγράφος του Λαού (Piktor i Popullit).

Μια γνωστή πινακοθήκη στην Κορυτσά έχει το όνομά του και περιέχει πολλά από τα έργα του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Απεικονίσεις έργων του καλλιτέχνη (αγγλικά)
• Ντοκυμαντέρ για τον καλλιτέχνη και τα έργα του στο YouTube (αλβανικά)

Πηγές

• Ρόμπερτ Έλσι: Πληροφορίες για τον Μάδι στο albanianart.net (αγγλικά)
• Συνέντευξη με τον Πάντι Μάδι, γιό του ζωγράφου στη διαδικτυακή πύλη για τέχνη και κουλτούρα Zemra Shqiptare (αλβανικά)
• Αναφορά για ένα ταξίδι στην Αλβανία του αυστριακού βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Χάννες Σβόμποντα (Hannes Swoboda) (γερμανικά)
• Μπλογκ του ζωγράφου Τόνι Μιλάκη (Toni Milaqi). Εδώ φαίνονται οι δύο εκδοχές του έργου Η διάσκεψη 81 κομμάτων στη Μόσχα το 1960 (αλβανικά)
• Άρθρο της εφημερίδας "Panorama" (αλβανικά)

Παραπομπές