Cyprian Apanowicz

Cyprian Adam Apanowicz (ur. 17 grudnia 1833 w Chrapach w powiecie zgierskim, zm. 14 stycznia 1920 w Dziankówku) – polski rolnik, działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i organizator Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku.

Pochodzenie i praca rolnicza

Był synem Cypriana Mateusza Apanowicza (ur. 1793)), właściciela dóbr Czarchowa i oraz wsi Unisławice i Dąbrówka Połajewska oraz Heleny Liber (ur. ok. 1798, zm. 1852). Apanowicze byli rodziną ziemiańską pieczętującą się herbem Gozdawa, pochodzącą z Wołynia.

Ukończył szkołę średnią w Warszawie oraz ukończył kursy rolnicze z tytułem inżyniera. Przez większą część życia pracował jako rolnik. Karierę tę rozpoczął od pomagania ojcu przy prowadzeniu majątku Dziankówek, nabytej przez niego w 1855 roku. Reprezentował też interesy ojca w Warszawie. W 1866 roku odkupił od ojca majątek Dziankówek. Rodzinne gospodarstwo prowadził Do 1907 roku, po czym przekazał je synom Kazimierzowi i Romanowi. W 1909 roku odkupili oni majątek od ojca.

Już jako rolnik prowadził też działalność społeczną. Od 1870 roku był sędzią pokoju okręgu kowalskiego, a po reformie prawnej z 1876 roku - sędzią gminnym. Funkcję tę piastował do 1906 roku. Zgromadził też dużą bibliotekę prywatną.

Podczas powstania styczniowego sympatyzował ze stronnictwem białych, wspierając je finansowo.

Działalność we Włocławku

Po porzuceniu pracy na roli, W 1907 roku zamieszkał we Włocławku. Tutaj także rozwinął działalność społeczną. Został prezesem Związku Katolików i jego delegatem na zjazd w Warszawie oraz członkiem Rady Włocławskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu i Towarzystwa Wspierania Biednych.

Został też członkiem Komitetu Organizacyjnego Muzeum Kujawskiego (dzisiejszego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, a później został jego pierwszym kustoszem. Jako kustosz Muzeum Ziemi Kujawskiego położył duże zasługi dla pozyskiwaniu nowych zbiorów i ich katalogowaniu. Osobiście podarował na poczet ekspozycji muzeum wiele własnych pamiątek. W 1911 roku był też współorganizatorem regionalnej wystawy artystyczno-etnograficznej.

18 marca 1909 roku, w dniu otwarcia Muzeum zapisał w książce pamiątkowej słowa:

W 1908 roku był jednym ze współzałożycieli, a potem aktywnym działaczem oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Do 1914 roku pozostawał w zarządzie Oddziału, kiedy to jego działalność zawieszono z powodu wybuchu I wojny światowej. Prowadził własne badania krajoznawczo-naukowe, organizował też wycieczki krajoznawcze, w tym także poza granice zaboru rosyjskiego. Swoje wnioski prezentował w publikacjach. Jego prace to m.in. Monografia o Włocławku, Zarys geograficzno-historyczny okolic Chodcza, Kilka słów o kwestii bogactw naturalnych na Kujawach i Z ostatnich lat. W 1918 roku, po wznowieniu działalności Oddziału Kujawskiego PTK, został jego honorowym prezesem.

Apanowicz dał się też poznać jako prekursor ochrony środowiska. Toczył spór z władzami Fabryki Celulozy i Papieru we Włocławku o odprowadzenie ścieków pofabrycznych do Wisły, doprowadzając do jej zanieczyszczenia. Równocześnie prowadził odpowiednią kampanię informacyjną wśród społeczeństwa Włocławka. Proponował, by wybudować kolektor i sieć kanalizacji służącą do odprowadzania szkodliwych ścieków, co też zostało zbudowane.

Zmarł w zarządzanym niegdyś przez siebie Dziankówku. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Białotarsku.

Życie prywatne

Od 1866 roku był żonaty z Marią Teklą Domaradzką (1846-1916) herbu Jastrzębiec, z którą miał trzech piątkę dzieci:

• Helenę (ur. przed 1870 rokiem)
• Cypriana Mariana (1874-1954) - współwłaściciela wsi Jaskrów, inżyniera, dyrektora okręgowej elektrowni w Częstochowie
• Romana Mariana (ur. 1878) - współwłaściciela wsi Dziankówek
• Kazimierza Mariana (ur. 1881-1960) - współwłaściciela wsi Dziankówek i Jaskrów
• Stefanię Marię (ur. ok. 1885)

Sympatyzował z Narodową Demokracją.

Bibliografia

• Bogdan Ziółkowski: Apanowicz, Cyprian Adam [w:] Włocławski Słownik Biograficzny, Tom I. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2004. ISBN 83-88115-75-8.
• Tadeusz Sławiński: Cyprian Apanowicz [w:] Zasłużeni dla Włocławka. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 8-9. ISBN 83-85289-00-3.

Przypisy