Barrie Hough

Barrie Hough (1953–2004) was 'n bekroonde Suid-Afrikaanse skrywer wat bekendheid verwerf vir sy jeugverhale. Hoewel al sy jeugwerke oorspronklik in Afrikaans verskyn, word byna almal ook in Engels vertaal. Hough is 'n lewenslange depressie lyer en neem op 51 jarige ouderdom sy eie lewe.

Lewe en werk

Barrie Michael Hough is op 17 Januarie 1953 gebore as die jongste van drie seuns van Johannes en Susan Hough.Sy taxibestuurder-pa is dood toe hy maar vyf jaar oud is en hy en sy broers, Charl en Johnny, word daarna in Hillbrow in Johannesburg grootgemaak deur sy moeder, 'n teatersuster en later woonstelopsigter. Ná sy pa se dood begin hy hakkel en hierdie gebrek oorwin hy nooit nie. Hy gaan skool aan die Laerskool Voorbrand in Turffontein en die Hoër Seunskool Helpmekaar in Braamfontein, waar hy in 1970 matrikuleer. Die digter Lucas Malan is hier een van sy onderwysers.

Hierna studeer hy kommunikasiekunde aan die Randse Afrikaanse Universiteit en behaal dan in 1979 'n M.A.-graad in Engels met 'n verhandeling oor Athol Fugard’s writing (1958–1969): his early development.

Van 1975 tot 1979 gee hy Afrikaans by St. Barnabas College in Johannesburg. Hy word vervolgens in 1979 toneelresensent by Beeld en is daarna joernalis en later kunsredakteur op die kultuurredaksie van Rapport, waar hy oor films, teater en letterkunde skryf. In 1984 ontvang hy 'n AA Vita-prys vir koerantjoernalistiek, veral vir sy teaterkritiek. Hy behartig ook die rubriek Skuins voor Maandag, wat weekliks in Rapport verskyn en waaruit 'n keuse later as Skimmelstreke gepubliseer word. Sy jeugverhale is almal in Engels vertaal. In 2003 bedank hy by Rapport en word 'n vryskutskrywer. In hierdie tyd woon hy in sy huis in Brixton in Johannesburg, maar verhuis later na 'n woonstel in Melville. Hy neem op 16 Augustus 2004 in sy woonstel in Melville in Johannesburg sy eie lewe nadat hy enkele jare lank aan depressie gely het.

Skryfwerk

In sy matriekjaar debuteer hy met 'n kortverhaal in Drumpel 1, 'n bundel met skeppende skryfwerk deur matriekleerlinge saamgestel deur John Miles en Ampie Coetzee, waarin Antjie Krog ook debuteer. In sy jeug skryf hy hoofsaaklik gedigte, wat hy nooit in 'n bundel laat publiseer nie. Tydens sy onderwysdae kom hy diep onder die indruk van die behoefte aan meer moderne jeugverhale in Afrikaans wat in die stad afspeel en die hedendaagse probleme aanspreek. Hy skryf dan om hierdie leemte te vul en lewer baanbrekerswerk in hierdie verband, deur onder andere ook die tradisionele familieverband van 'n patriargale hoof van die huis om te keer en eerder verslag te doen van 'n enkelouerfamilie, waar die ma die broodwinner is. Dit word dan 'n refleksie van die werklikheid waarmee 'n toenemende aantal kinders te kampe het.

Jeugverhale

Die outobiografiese My kat word herfs (in Engels My cat turns autumn) behandel die introspektiewe vyftienjarige Danie Joubert, 'n seun wat hakkel, se liefde vir Siamese katte en die teater. Sy kat Nefertiti bring hom op 'n katteskou in aanraking met die doofstom meisie Louise, met wie hy 'n vriendskap aanknoop. Hy moet sy spraakgebrek verwerk, aanpas by sy ma by wie hy woon na die egskeiding met sy pa en die oudword en dood van Nefertiti hanteer. Louise se vriendskap help hom om Nefertiti se dood te verwerk en Nefertiti laat ook na haar dood 'n klein katjie agter. My kat word herfs is op die kortlys vir die toekenning van die Sanlam-Tafelberg Jeugverhaalwedstryd en word ook gekies om deel uit te maak van die Proudly South African: 100 Representative Children’s Books uitstalling by die 2004 IBBY Kongres in Kaapstad.

Droomwa (Dream chariot) is ook gebaseer op outobiografiese ervarings met sy wortels in Hillbrow, waar hy groot geword het. Die titel verwys na sy pa se Buick, wat hy gebruik om taxi mee te ry. Die hoofkarakter is Paul, die jongste van drie broers en hy onthou as volwassene sy standerd vyf jaar, toe sy hele lewe omgekeer is. Sy pa sterf, sy ma vergryp haar aan drank en hulle moet na 'n woonstel in Hillbrow trek. Drome speel 'n groot rol in die verhaal, waar Paul deur 'n droom leer om afskeid te neem van sy pa en sy pa se droommotor. Die tema van verandering en aanpassing word sterk uitgewerk in hierdie verhaal. Droomwa word in 1990 bekroon met die Sanlam-prys (Silwer) vir Jeuglektuur, in 1991 met die C.P. Hoogenhout-prys, in 1992 met die Alba Bouwer-prys en in 1991 is dit op die kortlys vir die toekenning van die M.E.R.-prys.Dit word ook in 1991 deur die beoordelaars van die ATKV-prosaprys uitgesonder as 'n boek met besondere meriete. Droomwa word gekies om deel uit te maak van die Proudly South African: 100 Representative Children’s Books uitstalling by die 2004 IBBY Kongres in Kaapstad.

Vlerkdans (In full flight) behandel jong kunstenaars en Vigs. Die ek-verteller is Hannes (Wolfie) Bezuidenhout, 'n kunsleerling in standerd nege. Sy ma Anna is 'n gevestigde skilder, maar die verhouding tussen hulle is ietwat vertroebel na haar egskeiding met Hannes se pa. Hannes kry dan geleentheid om vir die eerste keer in sy lewe 'n naakmodel te skilder. Die model Anton is die ander hoofkarakter, 'n danser wat uitvind dat hy deur die gebruik van vuil spuitnaalde vir dwelms Vigs opgedoen het.Die vriendskap tussen Hannes en Anton versterk die karakterontwikkeling van Hannes, wat deur sy kuns die drome van sy danser vriend laat werklikheid word. Die skildery wat Hannes van Anton maak bring hom en sy ma ook nader aan mekaar. Die afwesige pa is deurentyd 'n gevoelige faktor, met die konfrontasie tussen hom en Hannes wat die tema van homoseksualiteit op gevoelige wyse in die roman inbring. Vlerkdans verower in 1992 die Sanlam-prys (Goud) vir Jeuglektuur en in 1993 ook 'n ATKV Kinderboektoekenning vir die ouderdomsgroep 13 – 15 jaar. Hierdie verhaal word deur Lizz Meiring in 'n drama omskep en opgevoer.

Skilpoppe het dwelmmisbruik en homoseksualiteit as tema, met die titel wat verwys na die Russies Baboesjka-poppe, wat uitmekaar gehaal kan word en simbolies is van die verskillende persoonlikhede wat binne elke mens verskuil is. Anna Meyer is die hoofkarakter en haar rol as Juliet in die skoolopvoering beïnvloed haar groei. Haar verhaal word vervleg met ander verhale soos haar suster Elise se verhouding met die sekuriteitswag Julian, wat haar in 'n dwelmhel laat beland. Die gesin moet ook hulle enigste broer, Sebast, se selfmoord verwerk. Sebast se Chinese vriend, Ching-kung, speel hierna 'n belangrike rol en die ontwikkeling van die gesin se verhouding met hom en die pa se aanvaarding van hom word uitgebeeld, wat lei tot 'n mate van heling. In 1998 word die Silwertoekenning van die Sanlam-prys en in 1999 die M.E.R.-prys toegeken aan Skilpoppe. Hierdie verhaal word ook in 'n rolprent omskep.

Breek, wat hy saam met Lizz Meiring skryf, het die broosheid van die mens en gebrekkige kommunikasie in gesinne as onderwerp. Die karakters is jong mense wat die huis verlaat het of op pad is om dit te doen, met 'n gepaardgaande oopbreek van die verhoudings in 'n groter eerlikheid. Die problematiek waarmee hulle te doen het, sluit in verhoudings oor die kleurgrens heen, homoseksualiteit en alkoholisme. Die beeld van glas wat breek word treffend aangewend, veral as metafoor vir die delikaatheid van verhoudings. Breek is in 2003 op die kortlys vir die toekenning van die M.E.R.-prys. Die verhaal word ook deur Lizz Meiring in 'n drama omskep en opgevoer.

Ander skryfwerk

'n Keur uit sy rubrieke wat onder die titel Skuins voor Maandag in Rapport-Tydskrif verskyn het, word in 1995 onder die naam Skimmelstreke uitgegee. Hierin is dit veral die stukke oor sy familie, in die besonder sy ouma, en anekdotes oor teatermense wat die oog vang.

Sy werk word ook in versamelbundels opgeneem, insluitende Borde borde boordevol onder redaksie van Hennie Aucamp; 'n Rooie met ratte, Pa onder redaksie van Temple Hauptfleisch en Ulla Schüler, Majesteit, die kat van Lina Spies en Keerpunt saamgestel deur Linda Rode en Jakes Gerwel.

Publikasies [27]

• 1986 - My kat word herfs
• 1990 - Droomwa
• 1992 - Vlerkdans
• 1995 - Skimmelstreke
• 1998 - Skilpoppe
• 2002 - Breek (saam met Lizz Meiring)

Bronne

• Rode, Linda en Gerwel, Jakes. (samestellers) Keerpunt. Kwela Boeke. Kaapstad. Eerste uitgawe; Eerste druk, 1995.
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe; Tweede druk 2005.
• Anoniem. Barrie Hough wen weer. Rapport, 18 April 1999.
• Anoniem. Beeld-Leesklub. Beeld, 3 September 2001.
• Barron, Chris. Obituary: Barrie Hough. Sunday Times, 22 Augustus 2004.
• Bellingan, Maretta. Daar was baie Barrie. Beeld, 19 September 2004.
• Boekkooi, Paul. Avonture van opgroei sonder sier oorgedra. Insig, Oktober 1990.
• Coetzer, Susan. Barrie Hough: honger vir die lewe. Rooi Rose, 13 Desember 1995.
• De Lange, Amanda. Hough-verhaal word TV-fliek. Plus, 22 September 2004.
• Loots, Sonja. Barrie Hough 1953–2004: Gloeilamp van onthou bly brand. Rapport, 22 Augustus 2004.
• Prinsloo, Koos. Neerbuigendheid moet einde kry. Die Burger, 12 Julie 1986.
• Stofberg, Andriette. Barrie práát met tieners. Die Burger, 7 Januarie 1993.
• Storiewerf: http://www.storiewerf.co.za/cvs/cv_barriehough_ph.htm
• NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/752
• Venter, Sanet Universiteit van Johannesburg: https://ujdigispace.uj.ac.za/handle/10210/172
• Vos, Judith Elizabeth Noordwes-Universiteit: http://dspace.nwu.ac.za/handle/10394/1407

Verwysings